106. Ginmhilleadh: téarma maslaitheach

Ginmhilleadh: mé a mhaslú, mé a mhaslú, mé a maxima mhaslú

Tagann náire orm faoi mo theanga féin nuair a théim go dtí an foclóir ag cuardú aistriúcháin ar ‘Abortion’ is níl tada ann ach ‘Ginmhilleadh.’ Níor chreid mé é nuair a chonaic mé é. D’airigh mé ionsaithe ag an téarma, dúnmharú curtha i mo leith is mise ag dul ag scríobh faoi ‘Abortion’ mar cheart daonna. Bhí cumhacht fheargach na hEaglaise taobh thiar den téarma. Masla, masla, masla. Sin mar a bhuail an téarma ‘Ginmhilleadh’ mé.  Go láidir. Léim na litreacha ón leathanach ar Focal.ie agus chúisigh siad mé. Is ceangailte suas leis an masla sin, bhí náire.

Ní fhéadfadh sé a bheith fíor, a cheap mé.  Cé a chum focal mar sin is cén fáth nach raibh téarma ar bith eile ann? Ag Focal.ie bíonn téarmaí nua-aoiseacha le fáil. Céard sa diabhal a bhí an téarma seo ag déanamh ann? Ach, fan. Tá muid ag caint faoin teanga a tháinig chugainn ó na Bráithre Críostaithe is a leabhair gramadaí agus araile. Tá mé chomh cleachtaithe sin le teangachaí nua-aimseartha anois, ní le meon aigne a thagann díreach ón gCúistiúnacht Spáinneach, gur bhaineadh geit uafásach asam.

Is tá an téarma mícheart. Níl sa focal ‘Abort’ ach ‘Stop.’ Ach tá an téarma ‘Ginmhilleadh’ i bhfad, bhfad níos láidre is níos measa ná sin. Tá fearg agus déistin agus díbheirg na hEaglaise le sonrú ann. Ní aistriúcháin atá sa téarma seo ach líomhain, breithiúnas, agus lipéad damanta. Cuireann sé i gcuimhne na híomhánna a bhíonn ag na bunúsaithe is measa (lucht Iona agus a leitheidí): féatais clúdaithe le fuil á dtaispeáint acu le fíréan cráifeach don domhan mór is os comhair páiste na tíre freisin. Ach is cuma leo faoi na páistí a fheiceann íomhá mar sin mar dáiríre ní thuigeann siad soineantacht agus a thábhacht ar chor ar bith.

Tá athrú ag teastáil go géar uainn. Is téarma níos oiriúnaí. Chaith mé an cheist, ‘Cén bunúsaíoch freangtha de fhuathaitheoir ban a chum an focal ‘Ginmhilleadh‘? amach ar Twitter le déanaí.  Is tháinig an freagra iontach seo ar ais chugham ó Paul Breen: ‘An sagart céanna a chum an aistriúcháin “féintruailliú“ is dócha…’ Sin é. B’fhéidir nárbh é sagart a chum é i ndáiríre ach tagann an téarma ón dearcadh céanna a cháineann aon rud a bhaineann le gnéas.

A, Éire! Ní bhfuair muid réidh le oidhreacht Dev agus na Bráithre Críostaithe fós inár dteanga atá truaillithe le faisisteachas. Ag féachaint ar an bhfocal ‘Ginmhilleadh’ mhothaigh mé ar aon leis na mná fadó a bhí cromtha le daonsmacht agus a séalta ollainn orthu mar chosaint is iad ag siúl na bóithre ag rá ‘Ochón agus ochón ó.’ Bhuel, sna scannáin ar aon nós. Ach bhí fulaingt ann is tá fós.

Dáiríre, ní fheicim mórán athrú sa tír leis an mbille nua. Cé nach raibh an focal ‘Abortion’ mar thideal ag an mbille, sin an focal a bhí i mbéal an phobail. Agus sa Ghaeilge ní raibh rogha againn mar ní raibh ach focal amháin sa bhfoclóir. Ha! Ní raibh rogha leis an bhfocal againn díreach mar nach raibh is nach bhfuil rogha ag mná na hÉireann faoi chéard is féidir leo a dhéanamh lena gcoirp féin. Fuaireamar ár noideachas i scoileanna Chaitliceacha agus mhúnlaigh siad muid. Caithfear fás suas inár meon aigne is sa teanga.

Tá masla sa téarma agus masla sa bhille a deireann le mná go gcaithfidh siad a bheith as a meabhair (go hoifigiúil) nó ag fáil bháis le rogha a bheith acu. Cé a thugann rogha do dhaoine atá as a meabhair? Níl ciall leis. Ní rogha é nuair atá duine ag fáil bháil. Gá atá ann. Is fós níl rogha ag mná na hÉireann is caithfidh siad éalú le náire mar is coir é ‘Críochnú’ (mo théarma ar Termination) sa tír fhaisisteach seo atá fós faoi bhrú na hEaglaise.

Taispeáineann ciapadh gnéasach Tom Barry ón oíche sin http://mergito.tumblr.com/post/55134539390 an fhadhb: fir a bheith ag ceapadh gur féidir leo a rogha rud a dhéanamh le saolta na mban is gan rogha ar bith ag na mná faoin ionsaí a dhéantar orthu.

Scéal uafásach eile i ndiaidh ceann Savita anseo. Céasadh, coir, cearta daonna briste go hiomlán i dtír le meon bunúsaíoch ó fhir mar McQuaid a ghoid cumhacht is cearta ó na mná le fada. Athraigh an teanga & an meon aigne agus an dlí ar son ár gcearta daonna.

105. Briathra Neamhrialta i gComhráite

Briathra Neamhrialta i gComhráite

1. Feic 2.Clois 3. Tar 4. Ith 5. Faigh 6. Bí 7. Téigh 8. Tabhair 9. Abair 10.Beir 11. Déan

1.     Feic = See

Bean ag Ceannach Scathán

Siopadóir: Breathnaigh isteach sa scathán sin go bhfeice tú thú féin.

Bean: Ach ní fheicim tada.

S: Fan go bhfeice mé.  Glanann sí an scathán. Anois, tá sé glan. An bhfeiceann tú thú féin anois?

B: Feicim ach d’fheicfinn níos fearr mé féin dá mbeadh an scathán níos glaine.

S: Is fíor duit. Ní fheicfeá tada sa cheann seo. Seo scathán eile duit.

B: Muise, ceapaim go bhfaca mé níos fearr mé féin sa chéad cheann.

S: Ach nach ndúirt tú go bhfaca tú salachar ar an gcéad cheann?

B: Chonaic, ach má chonaic féin, chonaic mé níos fearr mé féin ná mar a fheicim sa cheann seo.

S: Muise, nár bhfeice Dia an t-ádh ort mura deacair thú a shásamh!

B: Ná bhfeice Sé ortsa é ach an oiread muise, mura tú atá cantalach!

Shopkeeper: Look into this mirror till you see yourself. (lit. that you may see yourself)

Woman: But I don’t see anything.

S: Wait till I see. She cleans the mirror. Now, it’s clean. Do you see yourself now?

W: I see but I would see myself better if the mirror were cleaner.

S: Right you are. You wouldn’t see in this one. Here is another mirror for you.

W: Well, I think I saw myself better in the first one.

S: But didn’t you say you saw dirt on the first one?

W: I did, but even if I did, I saw myself better than I see in this one.

S: Well, may God never see luck fall on you if you aren’t difficult to please!

W: May he not see it (Luck) on you either, if you aren’t the cantankerous one!

 

Note: The subjunctive.  It is used often in blessings. Instead you ‘may’ you have That you may +verb. The may is incorporated into the verb form. Go = that   Nár is the negative form of it.

Nár laige Dia thú. = That God may not make you weak. Go mairehttps://ancroiait.wordpress.com/wp-admin/post.php?post=3084&action=edit tú = That you may survive (live)

2.     Clois = Hear

Beirt Cailíní ag Éisteacht leis na nÉin

Máire: An gcloiseann tú an chuach, a Bhríd?

Bríd: Ní chloisim. Níor chuala mé an chuach riamh.

M: Ara, tá tú bodhar. Éist go cúramach agus cloisfidh tú í. Ciúnas An gcloiseann tú anois í?

B: Ní chloisim. Ní chloiseann tusa í ach an oiread. Níl tú ach ag ligint ort go gcloiseann.

M: Glan amach do chluasa agus cloisfidh tú í. Anois an gcloiseann tú í?

B: Ní chloisim. Ní chloisfinn í dá nglanfainn mo chluasa seacht n-uaire is fiche mar níl sí ann.

M: Chloisfeá í dá dteastódh uait í a chloisteáil.

B: B’fhéidir go gcloisfidh mé amárach í. Meas tú an gcloisfidh?

M: A muise, cloisfidh má chloiseann. An bhfuil ‘fhios agat go gcloistear an chuach i mí Aibreáin?

B: An gcloistear? Ní raibh a fhios agam é sin.

M: Ara, níl ‘fhios agatsa tada, a chluasacháin!

Máire: Do you hear the cuckoo, Bríd?

Bríd: I don’t (hear). I never heard the cuckoo.

M: Ah you’re deaf. Listen carefully and you’ll hear it. Silence Do you hear it now?

B: I don’t. I wouldn’t hear it if I cleaned out my ears 24 times because it isn’t there.

M: You would hear it if you wanted to hear it.

B: Maybe I’ll hear it tomorrow. Do you reckon I will?

M: A well, You’’ll hear (it) if you do. Do you know that the cuckoo is heard in April?

B: Is it? I didn’t know that.

M: A you know nothing, you dimwit.

3.     Tar = Come

Buachaill ag Iarraidh Cailín a Mhealladh Amach ag Damhsa

Buachaill: An dtiocfaidh tú ag rince liom?

Cailín: Ní thiocfaidh.

B: Tháinig tú amach liom le haghaidh gach rince go dtí seo. Cén fáth nach dtiocfaidh tú anois?

C: Má thagaim amach leat le haghaidh gach uile rince, beidh chuile dhuine ag caint fúm.

B: Ach tagann tú ag rince liom gach oíche. Tar uait anois.

C: Dá dtiocfainn bheadh daoine ag caint, go mór, mór na múinteoirí.

B: An dtiocfá amach liom dá dtabharfadh na múinteoirí cead dúinn?

C: Ní thiocfainn. Ní hé sin é. Ní thiocfaidh mé amach leat níos mó. Scuab leat.

B: Nár thaga tú slán abhaile anocht.

C: Sin an fáth nach dtiocfaidh mé amach leat!

Boy: Will you come out dancing with me?

Girl: I won’t.

B: You came you with me for every dance until now. Why won’t you come now?

G: If I come out with you for every single dance, everyone will be talking about me.

B: But you come dancing with me every night. Come on (out of that) now.

G: If I came people would be talking, especially the teachers.

B: Would you come out if the teachers gave us permission?

G: I wouldn’t. That’s not it. I won’t come out with you anymore. Get lost.

B:  May you not come home safe tonight.

G: That’s why I won’t come out with you!

Note: Uile = single      Gach uile = every single         It gets contracted to Chuile

Chuile dhuine = every single person = everyone (with emphasis)

 

4.     Ith  = Eat

Bean an Tí agus Buachaill Stuacach

Bean an Tí: Ith do bhéile anois. Maith an buachaill.

Buachaill: Ní íosfaidh mé. Ith thú féin é.

BT: Mura n-itheann tú é, beidh tú tinn.

B: Dá n-íosfainn é sin, is cinnte go mbeinn tinn.

BT: Ach d’ith tú gach uile bhéile a thug mé duit go dtí seo.

B: Má d’ith féin, ní íosfaidh mé iad níos mó.

BT: Seo, seo. Itheann chuile dhuine sa teach a mbeilí agus ní bhíonn siad ag clamhsán.

B: Ní itheann siad, muise. Ligeann siad orthu go n-itheann.

BT: An n-íosfá é dá gcuirfinn anlann air?

B: Ní íosfainn é dá gcuirfeá uachtar reoite air. Sin é anois agat é.

BT: Go n-ithe an diabhal thú! Tá mé cráite agat.

Woman of the house: Eat your meal now. Good boy.

Boy:I won’t. Eat it yourself

W: If you don’t eat it, you’ll be sick.

B: If I ate it, it’s certain I would be sick.

W: But you ate every single meal until now.

B: (Even) if I did, I won’t eat them anymore.

W: Now, now. Everyone in the house eats their meals and they don’t complain.

B: They don’t, sure. They let on that they eat (them).

W: Would you eat it if I put sauce on it?

B: I wouldn’t eat it if you put ice-cream on it. There you have it now.

W: May the divil get you (eat you). You have me demented.

5.     Faigh  = Get

 Ag Dul Chuig na Pictiúirí

Nóirín: A mhamaí, tá mé ag dul chuig na pictiúirí anocht. An bhfaighidh tú mo chóta ó na glantóirí dom led’ thoil?

Mamaí: Gheobhaidh. An bhfaighidh mé rud ar bith eile duit?

N: Faigh. Faigh stocaí nua dom led’ thoil.

M: Ní bhfaighidh mé. Fuair mé péire nua duit an tseachtain seo caite.

N: Ach caithfidh mé péire nua a fháil go luath. Tá siad seo ionann is a bheith caite.

M: Faigheann tú péire nua gach aon dara seachtain. Tá mé bánaithe agat!

N: Is nach bhfaigheann mo dheirfiúr péire nua gach aon dara lá?

M: Má fhaigheann féin, íocann sí féin astu.

N: Fan go bhfaighe mise post agus gheobhaidh mé péire nua gach uile lá

Nóirín: Mam, I’m going to the pictures tonight. Will you get my coat from the cleaners for me please?

Mammy: I will. Will I get anything else for you?

N: Do. Get new socks for me please.

M: I will not. I got a new pair for you last week.

N: But I have to get a new pair soon. These ones are as good as worn through.

M: You get a new pair every second week. You have me fleeced!

N: And doen’t my sister get a new pair every second day?

M: Even if she does, she pays for them herself.

N: Wait till I get a job and I’ll get a new pair every day.

6.     Bí = Be

Cailín ag Déanamh Coinne le Buachaill

Cailín: An mbeidh tú ag an damhsa oíche amárach?

Buachaill : Ní bheidh. Cad chuige?

C: O, dá mbeifeá ann bheinn in ann a bheith ag caint leat.

B: Muise go deimhin, ní bhímse ag iarraidh a bheith ag caint leatsa.

C: Ach bíonn tú sásta i gcónaí a bheith ag caint liom ag an damhsa.

B: Má bhíonn féin, ná bíodh dul amú ort mar gheall orm.

C: Dá mbeadh airgead agam le thú a thabhairt ann, bheifeá sásta. Nó an mbeifeá?

B: Ní bheinn sásta dá mbeifeá chomh saibhir le Banríon Shasana.

C: Dheara, bí go deas liom. Bhíteá go han-deas liom i dtosach.

B: Ní bhínn. Agus má bhí, ní raibh mé go deas leat aréir.

C: Ag canadh ♫ Má bhíonn tú liom, bí liom, a chuisle geal mo chroí. Má bhíonn tú liom, bí liom gach uile orlach de do chroí ♫

Girl: Will you be going to the dance tomorrow?

Boy: I won’t. Why?

G: Oh, if you would be there I’d be able to talk (be talking) to you.

B: Well sure, I don’t want (I’m not wanting) to be talking to you.

G: But you are always happy to talk to me at the dance

B: Even if that is so, don’t be misled about me.

G: If I had money to take you there you’d be happy. Or would you?

B: I wouldn’t be happy if you were as rich as the queen of England.

G: Ah, be nice to me. You used to be real nice to me at the start.

B: I didn’t used to. And if I was, I wasn’t nice to you last night.

G:  Singing If you’re with me, be with me, bright pulse of my heart. If you are with me, be with me with every inch of your heart

7.     Téigh = Go

Beirt Bhuachaillí a Bhí ag Troid

Cóilín: Téigh síos ar do dhá ghlúin agus tabharfaidh mé pardún duit.

Máirtín: Ní rachaidh mé muise. Ní rachainn ar mo ghlúine d’aon duine.

C: Mura rachaidh tú ar do ghlúine, buailfidh mé thú arís

M: ‘Cuma liom. Ní dheachaigh mé ar mo ghlúine d’aon duine riamh.

C: Is nach dtéann tú ar do ghlúine os comhair na haltóra?

B: O téim. Ach ní hionann sin is a rá go rachaidh mé ar mo ghlúine d’aon DUINE.

C: Téigh ar do ghlúine, a deirim, nó ní rachaidh tú slán abhaile.

B: Ní rachaidh mé. Nár thé an phlá tharat!

Cóilín: Go down on your two knees and I’ll grant you pardon.

Máirtín: I will not, no way. I wouldn’t go on my knees for anyone.

C: If you don’t go on your knees, I’ll hit you again.

M: I don’t care. I never went on my knees for anyone.

C: And don’t you go on your knees before the altar.

B: O I do. But that is not the same as saying I go on my knees for any PERSON.

C: Go on your knees, I say, or you won’t go home safe.

B: I won’t. May the plague not pass you by!

8.     Tabhair = Give

Buachaill agus Siopadóir

Buachaill: An dtabharfá bosca toitíní dom le do thoil?

Siopadóir: Ní thabharfaidh mé. Tá tú ró-óg.

B: A, maith an fear; beidh mé an-bhuíoch díot má thugann.

S:  Dúirt mé leat nach dtabharfainn agus sin sin!

B: Ach thug tú toitíní do mo chara Seán inné.

S: Dún do chlab. Níor thug!

B: Agus tugann tú do na cailíní iad chuile lá.

S: Fuist, a deirim. Ní thugaim. Ní thugann aon siopadóir toitíní do chailíní óga.

B: Nach féidir leat iad a thabhairt dom?

S: Níor thug mé riamh iad do dhaoine óga. Ní thugaim is ní thabharfaidh. Ní thabhfainn riamh.

B: Muise go dtuga an diabhal coirce duit agus clocha beaga tríd.

Boy: Would you give me a packet of cigarettes, please?

Shopkeeper: I will not. You’re too young.

B: Ah, good man; I’d be very grateful.

S:  I told you I wouldn’t and that’s that! Dúit mé leat nach dtabharfainn agus sin sin!

B: But you gave cigarettes to my friend Seán yesterday.

S: Shut your mouth. I did not!

B: And you give cigarettes to the girls every day.

S: Shhh, I say. I do not. No shopkeeper gives cigarettes to young girls.

B: Can’t you give them to me?

S: I never gave them to young people. I don’t and I won’t. I wouldn’t ever.

B: Well, may the devil give you corn with little stones through it.

9. Abair = Say

Buachaill Míbhéasach agus Buachaill Múinte

Buachaill Míbhéasach: Abair an focal D…

Buachaill Múinte: Ní déarfaidh mé.

BMB: Ach dúirt tú rud níos measa inné.

BM: Ní dúirt mé. Ní deirim riamh rudaí gáirsiúla agus ní déarfaidh.

BMB: Ach deireann na buachaillí móra é chuile lá.

BM: Má deir féin, is cuma liomsa. Ní déarfaidh mise é agus sin sin.

BMB: Deirtear an focal seo i gcónaí ar an bpáirc peile.

BM: Ní deirtear go deimhin. Níor dúradh riamh é sa scoil seo againne.

BMB: Déarfaidh tú é nuair a fhásfaidh tú suas. Fan go bhfeice tú.

BM: Ní déarfaidh mé. Má deirim, tá súil agam gur sciorradh focail a bheidh ann.

Rude Boy: Say the word D…

Polite Boy: I will not.

RB: But you said something worse yesterday.

PB: I did not. I never say lewd things and I won’t.

RB: But the big boys say it every day.

PB: Even if they do, I don’t care. I won’t say it and that’s that.

RB: This word is always said on the football field.

PB: Indeed it is not. It was never said in this school of ours.

RB: You’ll say it when you grow up. Wait till you see.

PB: I will not. If I do, I hope that it will be a slip of the tongue.

10. Beir = Hold

Beirt ag Tarraingt Téide

Seán: Beir greim ceart ar an téad, a mhic!

Pádraig: A, go mbeire an diabhal ort. Nach bhfuil mé ag breith air?

S: Ach níl tú ag breith air mar is ceart.  Féach an chaoi a mbeirmse air.

P: Sea. Rug tú air inné freisin ach scaoil tú uait é.

S: Béarfaidh mé ar do mhúineál mura mbeireann tú ceart ar an téad.

P: A, beir thú féin air má tá tú chomh hiontach sin.

S: An mbéarfá greim ceart air dá dtabharfainn cúig Euro duit?

P: Ní bhéarfainn air anois dá dtabharfá céad Euro dom.

S: A seo, ná bí mar sin. Beir air uair amháin eile.

P: Nuair a rug mé air, dúirt tú gur rug mé mícheart air. Gach uile uair a bheirim air, deireann tú go mbeirim mícheart air. Béarfaidh mé air uair amhán eile ach má osclaíonn tú do bhéal…

S: Maith an fear. Lean ort anois. Tarraing, a diabhail!

Seán: Take a hold of the rope,  son!

Pádraig: A, let the devil take you. Amn’t I holding it?

S: But you’re not holding it as you should. Look at the way I hold it.

P: Yes. You held it yesterday as well and you let it go from you.

S: I’ll grab a hold of your neck if you don’t hold the rope right.

P: A, hold it yourself if you’re so wonderful.

S: Would you hold it right if I gave you 5 euro?

P: I wouldn’t hold it now if you gave me 100 euro.

S: A now, don’t be like that. Hold it one more time.

P: When I held it, you said I held it wrong. Every single time a hold it, you say I hold it wrong. Nuair a rug mé air, dúirt tú gur rug mé mícheart air. I’ll hold it one more time but if you open your mouth…

S: Good man. Keep going now. Pull, ye divil ya!

Note: Beir air = Beir greim air = Hold it

11. Déan  = Do

Múinteoir agus Buachaill Dána

Múinteoir: An tusa a rinne é?

Brian: Céard é, a mhúinteoir? Ní dhearna mise tada.

M: An ndearna tú é, a deirim?

B: Ach céard é féin? Gach uile rud a dhéantar, cuirtear an milleán ormsa.

M: Rinne tú é nó ní dhearna tú é. Cé acu?

B: Ach céard é? Má rinne mé é, ní dhéanfaidh mé arís é. Geallaim duit.

M: Is tusa a dhéanann gach uile mhí-nós sa scoil seo.

B: Ach ní dhéanaim chuile rud. Déanann na buachaillí eile rudaí.  Dá ndéanfainn é, déarfainn é.

M: Dhéanfá é, cinnte. Go deimhin, is tusa an buachaill a dhéanfadh é.

B: Go ndéana Dia trócaire orm má rinne ach céard a rinne mé?

M: Bhuel b’fhéidir nach ndearna tú é. Ach má rinne… Ara, ná bac. Ná déantar arís é.

Teacher: Did you do it?

Brian: What, teacher? I didn’t do anything.

M: Did you do it, I say?

B: But what is it? Everything that is done, the blame it put on me.

M: You did it or you didn’t do it. Which?

B: But what is it? If I did it, I won’t do it again. I promise you.

M: It’s you that does every bad thing in this school.

B: But I don’t do everything. The other boys do things. If I did it, I’d say it.

M: You would do it, absolutely. Truly, you’re the boy who would do it.

B: May God have mercy on me if I did it but what is it I did?

M: Well, maybe you didn’t do it. But if you did… Ah, forget it. Don’t do it again.

Níos mó faoi briathra neamhrialta anseo http://nualeargais.ie/foghlaim/irregular.php