257. Thugamar Féin An Samhradh Linn ♫

The Gloaming ag casadh Thugamar Féin an Samhradh Linn

Leagan Nua le cantaireacht le déanamh ar an trá ag tosnú le Deireadh Seachtaine Gaeltachta 2018 ag damhsa rince bíseach ag an am céanna. Seo a bheas againne:

Cantaireacht:

Tine na Bealtaine, Las an croí ionainne X4

1. Bábóg na Bealtaine, maighdean an tSamhraidh,
Baw-bog na Bal-tin-a, my-jin on Tau-ree

Suas gach cnoc is síos gach gleann,
Soo-us gokh kruk iss she-os gokh glan,

Cailíní maiseacha bán-gheala gléasta,
Col-yeen-ee my-shokh go gyal-guy-rokh glayas-ta,

Thugamar féin an samhradh linn.Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Curfá: Samhradh, samhradh, bainne na ngamhna,
Sa-u-roo, Sau-roo, bon-ya na nyow-na,

Thugamar féin an samhradh linn.
Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Samhradh buí na nóinín gléigeal,
Sa-u-roo bwee na no-ih-neen glay-gyal,

Thugamar féin an samhradh linn. Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Cantaireacht:

Samhradh, samhradh, Éiriu, Banba ‘s Fodhla X 4.

2. Thugamar linn é ón gcoill chraobhaigh,
Hug-a-mar lin ay oo-n gill khreev-ee,

Thugamar féin an samhradh linn.
Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Samhradh buí ó luí na gréine,
Sa-u-roo bwee o lee na grayn-ya,

Thugamar féin an samhradh linn. Hug-a-mar hayn on Sau-roo li

Curfá: Samhradh, samhradh, bainne na ngamhna,
Sa-u-roo, Sau-roo, bon-ya na nyow-na,

Thugamar féin an samhradh linn.
Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Samhradh buí na nóinín gléigeal,
Sa-u-roo bwe-e na no-ih-neen glay-gyal,

Thugamar féin an samhradh linn. Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Cantaireacht:

Éiriu ar Uisneach, Creideamh is Misneach. X 4

3. Tá an fhuiseog ag seinm ‘sag luascadh sna spéartha,
Taw on ish-yog eg shen-yim seg loos-coo sna spayr-ha,

Áthas do lá is bláth ar chrann.
Aw-hus duh law iss bl-aw air khran.

Tá an chuach is an fhuiseog ag seinm le pléisiúr,
Taw on khooikh iss on ish-yog eg shen-yim le play-zhure,

Thugamar féin an samhradh linn. Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Curfá: Samhradh, samhradh, bainne na ngamhna,
Sa-u-roo, Sau-roo, bon-ya na nyow-na,

Thugamar féin an samhradh linn.
Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Samhradh buí na nóinín gléigeal,
Sa-u-roo bwe-e na no-ih-neen glay-gyal,

Thugamar féin an samhradh linn. Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Cantaireacht:

Cumhacht na cruinne, Nádúr is duine X 4

4. Cuileann is coll is trom is cárthain

Thugamar féin an samhradh linn

Is fuinseog gléigheal Bhéal an Átha

Thugamar féin an samhradh linn.

Curfá: Samhradh, samhradh, bainne na ngamhna,
Sa-u-roo, Sau-roo, bon-ya na nyow-na,

Thugamar féin an samhradh linn.
Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Samhradh buí na nóinín gléigeal,
Sa-u-roo bwe-e na no-ih-neen glay-gyal,

Thugamar féin an samhradh linn. Hug-a-mar hayn on Sau-roo lin.

Cantaireacht:

Tine na Bealtaine, Las an croí ionainne X 4

Ar ais ag an tús go 1.

__________________________________________________________________________

Béarla

Chanting

Fire of Bealtaine, Light our hearts X 4

1. Mayday doll, maiden of Summer
   Up every hill and down every glen,
   Beautiful girls, radiant and shining,
   We have brought the Summer in.

Chorus

Summer, Summer, milk of the calves,
We have brought the Summer in.
Yellow summer of clear bright daisies,
We have brought the Summer in.

Summer, summer, Banba, Fodhla, and Éiriu X 4

2. We brought it in from the leafy woods,
We have brought the Summer in.
Yellow Summer from the time of the sunset,
We have brought the Summer in.

Chorus

Éiriu on Uisneach, Faith and Courage X 4

3. Summer, Summer, milk of the calves,
We have brought the Summer in.
Yellow summer of clear bright daisies,
We have brought the Summer in.

Chorus

Strength of the universe, Nature & Human X 4

4. The lark is singing and swinging around in the skies,
Joy for the dat and the flower on the trees.
The cuckoo and the lark are singing with pleasure,
We have brought the Summer in.

Chorus

Fire of Bealtaine, Light our hearts X 4

Repeat from 1.

 

256. Bealtaine

Bealtaine

Bábóg na Bealtaine, maighdean an tSamhraidh,
Suas gach cnoc is síos gach gleann,
Cailíní maiseacha bán-gheala gléasta,
Thugamar féin an samhradh linn.

Bábóg na Bealtaine

Lastar tine  in ómós do Bhelenos, dia na gréine is baint aige le torthúlacht, sláinte, athfhás… ar Fhéile na Bealtaine. Tá scéalta faoi conas ar chosain sé Noricum (An Ostair), & Aquileia (san Iodáil) fadó. Ach bhí scéalta faoi le fáil in áiteachaí eile freisin ar fud an domhan Ceilteach.

Tá áiteachaí lena ainm in Éirinn: ceann acu i nDún na nGall agus ceann eile i dTír Eoghain: An Bhealtaine (Beltany) atá orthu.

Seo é ar chloch sa Bhealtaine i nDún na nGall:

San áit céanna tá ciorcal mór

Uisneach: an cúigiú Cúige agus croílár spioradálta na tíre

Cá bhfuil croílár spioradálta na tíre? Deireann daoine áirithe Teamhair. Agus an ceart acu. Ach tá ceann eile ann agus sin Uisneach. Bhí baint ag Teramhair le Samhain agus is ansin a bhailigh na ríthe. Bhí baint ag Uisneach le Bealtaine agus is ansin a bhailigh na draoithe.

Sa Leabhar Gabala, tugtar le fios gurb é Mide an draoí ba chumhachtaí de Mhuintir Nemid. Tháinig siad go hÉirinn ar Lá Bealtaine agus chuaigh an draoí díreach go  Uisneach. Thosaigh sé tine ann a mhair seacht mbliana. Nuair a bhí tine agat ar thalamh ag an am ba leatsa an talamh sin. Las daoine tine ar Uisneach ag Féile na Bealtine agus ón tine sin amach las daoine tinte ar fud na tíre ag tarraingt súil mór leo.

Ar bharr an chnoic tá Loch Lugh. Is ar Uisneach a thosaigh Féile Lúnasa freisin.

An Geimhreadh v An Samhradh

Sa Bhreatain Bheag tá scéal faoi cath idir an Geimhreadh agus an Samhradh. Tá Creiddylad geallta le Gwythyr ap Greidawl ach goideann Gwyn ap Nudd í. Tá troid mór ann agus sa deireadh tá an bua ag an samhradh.

I mioteolaíocht na hÉireann mharaigh Conall Cernach Ailill mar bhí sé le bean eile taobh thiar de chrann coill lá Bealtaine.

 

Aill na Mireann, Uisneach, lár na tíre. Tá Éiriú faoi.

Tá pisreoga a bhaineann le Bealtaine freisin le feiceáil i gcóipleabhar anseo.

Nuair a thagann Féile na Bealtaine linn tá grá agus ádh sa aer, tine ar chnoc agus daoine ag fáil uisce ón tobar. Tagann na sióga amach le spraoi a bheith acu agus bíonn áthas orthu an solas a fheiceáil. Cén fáth nach ndéanfá an rud céanna? Is tús an tsamhraidh linn, fág slán le dorchadas na Samhna agus cuir fáilte roimh solas is teas. Bain taitneamh as na bláthanna & téigh amach sna coillte. Cas amhrán agus déan damhsa.

 

255. Scéal na Fadgies

Seo scéal na Fadgies, na daoine a tháinig go Béal Feirste fadó & a thóg a gcultúr is a dteanga leo.

Idir 1850 & 1860 tháinig beagnach 90,000 daoine go Béal Feirste ag teiteadh ón nGorta is iad ag lorg slí bheatha ann.

Buíoch do @bigmonsterlove as.

Seo fógra ó 1795 ag rá le daoine Gaeilge a fhoghlaim

Gaeilge do gach duine.  Ní smaoineamh nua é.

254. Aingeal an Ghleanna

Ní liomsa an dán seo.

Nuair a chuala mé é agus an chaoi ar léigh an file é, chuaigh sé i bhfeidhm orm go láidir. Tá an fhírinne agus brón nach féidir a fhulaingt sna focail. Tugann sé misneach dom nuair a chloisim daoine a labhairt amach ón gcroí faoin gcruálacht atá le feiceáil i beagnach gach reilig in Éirinn. Bhí daonnacht curtha sa chré is croíthe briste ag cuimhne uirthi.

Chuala mé an dán i nGleann Cholm Cille ach chaill mé é go dtí inniu nuair a tháinig mé air is mé ag cuardach rud eile ar ndóigh.

Seo é Stiofán O Direáin, an file:

Is seo é ag léamh a dhán:

 

Aingeal an Ghleanna

(Gleann Chlom Cille 2012)

le Siofán O Direáin

 

A Aingeal an Ghleanna,

Ná bí i do thost.

A theachtaire Dé,

In ainm Dé,

Sceith do rún.

 

Ní cuma chointe ort

Is tú i do luí ar leac liath na huaighe seo

San áit seo ar bheannaigh Colm Cille tráth.

 

Cad chuige a bhfuil do bhéal druidte?

Cad chuige a bhfuil do shúile folamh?

 

Ná bí náireach a thuilleadh,

Bí i do mhúscailt

Agus beir guth

Do pheacaigh gan pheaca

Do leanaí a baistíodh le deora na dtuistí

Do leanaí gafa leath bealaigh idir ifreann is Parthas

Agus iad ina suan go ciúin soineanta

I Reilig na nAingeal seo.

 

A Aingeal an Ghleanna,

A theachtaire Dé

Déan trócaire is bheir a scéala dúinn

Beag beann ar ansmacht Agaistín.

 

 

 

253. Gaeilge na Cruinne

Teanga dhomhanda í an Ghaeilge? Ná stop ansin. Tá an teachtaireacht ón Stáisiún Spáis cáiliúil.

Gabhaimís níos faoise amach sa spás. Tá Gaeilge ar an ngealach. Bhí teachtaireacht ó Éamon de Valera ann a chuaigh go dtí an ghealach le Apollo 11. Seo í.

Is bhí aistriúchán leis

Nach iontach sin.

Ach ná stop ansin. Níos faide fós amach uainn, tá Gaeilge ar Mars.

Tugtar ainmneacha eolaithe cáiliúla nó údair ficsean eolaíochta ar chráitéir móra ar Mars ( >60 km trastomhas) & tugtar ainm bhaile ar an domhan ar na cinn níos lú (< 60 km trasna) & roghnaítear é le tarraingt (go randamach).  Ní ceadaítear ainm duine atá beo a thabhairt ar chraitéar. Mar gheall ar sin, chuaigh na Anglicizations atá againn ar an domhan go Mars agus go Europa freisin, go bhfóire Dia orainn! Mar sin, má tá sibh ag taisteal amuigh ansin nó ag foghlaim tíreolaíocht spáis, seo cúnamh daoibh:

Mars (an ceathrú plainéad ón ngrian sa ghrianchóras). Tá uisce ar fáil ar Mhars ach tá sé sioctha.

Mars le caidhpeanna polacha

Seo cráitéir le ainmneacha Gaelacha. Dáiríre.

1. Beltra: Béal Trá Mouth of the Beach (i Maigh Eo freisin)
   

   18.2°N 257.7°W

   7.4km

   1988

2. Clogh: An Chloch The Stone (in Aontroim, Cill Chainnigh, Ciarraí, Gaillimh, Laois, Loch Garman, Longfort, Port Láirge, Sligeach, Uibh Fháilí freisin)
   

   20.8°N 47.8°W

   11.1km

   1976

3. Dromore: An Drom Mór The Big Ridge (in Aontroim, Cabhán, Ciarraí, Corcaigh, Dún na nGall, Dún, Doire, Fear Manach, An Iarmhí, Liatroim, Luimneach, Maigh Eo, Muineachán, Port Láirge, Ros Comáin, Sligeach, Tír Eoghain freisin)
   

   20.1°N 49.7°W

   14.8km

   1976

4. Fenagh: Fionnmhach/Fíonach Ancient/ Of the Deer (Fianna) Warriors (in Aontroim, Ceatharlach, Liatroim freisin)
   

   34.6°N 215.7°W

   6.3km

   1991

5. Glendore: Cuan Dor Golden Harbor (i gCorcaigh freisin)
   

   18.5°N 51.8°W

   8.0km

   1988

6. Lismore: Lios Mór Big Ring-Fort/Fairyfort (i gCiarraí, Corcaigh, Dún, Laois, Longfort, Port Láirge, Tiobraid Arainn, Tír Eoghain freisin)
   

   27.05°N 41.72°W

   9.0km

   2006

7. Louth: Lú Small/ (Celtic God) Lugh (Contae in Éirinn freisin)
   

   70.41°N 256.88°W

   37.75km

   2007-02-07

8. Navan: Eamhain Mhacha / Nabhainn/ An Uaimh The Cave (in Ard Mhacha, Lú, An Mhí freisin)
   

   26.1°S 23.6°W

   26.5km

   1976

9. Tara: Teamhair Hill (An Mhí freisin)
   

   44.4°S 52.9°W

   34.0km

   1976

10. Wicklow: Vikinglo Viking Meadow (contae)
    

    2.0°S 40.6°W

    22.4km

    1976

Is ná stop ansin mar níos faise amach fós, tá Gaeilge ar Europa Gealach de Iúpatair, an seachtú satailít is giorra dó. D’aithin Galileo í i 1610. Tugadh an t-ainm Europa di san fhichiú haois.  Is iníon Agenor í Europa sa mhiotaseolaíocht Gréige. Tá farraigí reoite ar Europa agus tá eolaithe ag súil go bhfuil rudaí ag fás iontu.

Conamara: Conmhaicne Mara Tribe of the Sea Chaos Zone

Conamara Chaos

Nach álainn í! Roghnaíodh Conamara mar gheall ar an talamh chorrach.

Ach féach freisin ar mharmar ó Chonamara!

Tá cuid dínn amuigh ansin, a chairde sna hainmneacha i bhfad uainn.

An bua ag Cymraeg is muid ag caint faoi theanga Cheilteach áfach,  mar tá teachtaireacht ag taiseal fós ar fud na cruinne ar Voyager. Seo í:

• Cymraeg ar Voyager Welsh
  Ciallaíonn sé, Sláinte mhaith daoibh anois agus go deo.

252. Píb Uillinn i gCuba ♫

Seo Scéal ón Irish Journal a chuir áthas orm.

Níl Alexander Suárez Méndez ag seinm na píb uillinne ach le 3 bliana anuas ach tá sé ar fheabhas. Is Cubano é ach chuir sé ionadh ar phíobairí in Éirinn. Mhol Gay McKeon, Ceannaire Na Píobairí Uilleann go hard é.

Pic le Terence Bong

Seo é ag seinm

Agus níl sé ina aonar! Tá 20 daoine fásta i gCuba ag foghlaim na píb uillinnn. Agus tá siad ag múineadh a ngasúir conas é a sheinm.

Thosaigh sé nuair a tháinig Gay McKeon go Cuba agus sheinn sé i bhféile ann in 2011. Lig sé seans do dhaoine eile triail a bhaint astu. D’eagair sé ceardlanna agus bhí tóir orthu. An tseachtain seo, thóg sé 14 píp breise leis. Ní raibh fonn ag na daoine i gCuba a gceol féin a sheinm ar an bpíp, deireann sé; b’fhearr leo ceol traidisiúnta na hÉireann a sheinm.

 

Suárez Méndez le daltaí eile ag ceardlann an tseachtain seo. Pic le Terence Bong

Tá súil ag McKeon go bhfoghlaimeoidh  Suárez Méndez tuilleadh in Éirinn & go roinnfidh sé é sin le daoine i gCuba nuair a fhilleann sé abhaile. Agus tá sé i gceist aige freastal ar cheachtanna i gconas píb a dhéanamh is é in Éirinn ionaisc go mbeidh sé in ann na píb aige a choinneáil in ord agus in eagar. Faoi láthair tá dhá chlub i gCuba, ceann amháin i Havana agus ceann eile i Pinar del Río. Agus tá páistí i gCuba ag foghlaim an feadóg stáin freisin.

 

Ach níl sé éasca do Suárez Méndez dul go hÉirinn & mar sin tá daoine ag iarraidh tacaíocht a thabhairt dóle ceolchoirm ar Lá Bealtaine. Eolas faoi here. Ceol do mo chluasa inniu, an scéal seo. ☺

251. Síocháin Iona ♫

Eolas faoi Iona anseo

As Béarla

Síocháin na dtonnta rinceach, síocháin na gainmhí bána, síocháin Iona.

Síocháin na gaoithe ag canadh, síocháin na gcladaigh, síocháin Iona.

Síocháin gol na bhfaoileán, síocháin crónán na mbeach, síocháin na meán lae socair.

Síocháin thaibhreamh na gcnoc, síocháin anáil na n-aingeal, síocháin Iona.

Síocháin na naomh is lucht cuardach, síocháin na manach is na ndraoithe, síocháin áit sínte na ríthe.

Síocháin na bhfothrach, síocháin na gcolúr sa chlogas, síocháin Iona.

Síocháin an croí áthasach, síocháin an intinn ar scíth, síocháin potaí is cogaisí mo ghrá gheal.

Síocháin a lámha leigheasach, síocháin an gáire leisciúil, síocháin Iona.

Síocháin an ní do-fheicthe, síocháin an spioraid, síocháin Iona.

Síocháin an spiorad, síocháin Iona ♫