566. Gaeltachtaí i Lár na Tíre

Bhí sé i gceist agam dul go Baile na gCros agus Ráth Chairn an uair seo is mé sa bhaile ach, faraor, ní raibh an t-am agam. Bhí sé níos tábhachtaí am a chaitheamh le Daid. Mar sin, is mo shaoire beagnach thart, thug mé cuairt ar an dteach altrannais arís.

Am lóin, bhí mé ag an mbord le Daid ag tabhairt cúnamh dó is é ag ithe. Bhí mná eile ag an  mbord: An tSiúr Magdalene, siúr eile, agus altra. Bhí duine de na siúracha buartha agus ag glaoch amach. Rinne mé iarracht caint léi go bhféadfainn aird a tharraingt ar rud éigin eile di go bhfaighfeadh sí sos beag ón imní. Níor éirigh rómhaith liom.

Bhí an altra ag breathnú ar a bhí mé ag iarraidh a dhéanamh.Bhí sí tar éis mo chomhrá le Daid as Gaeilge a chloisteáil freisin. Labhair Gaeilge leis an tSiúr Magdalene, a mhol sí dom. Tá Gaeilge álainn aici. Bhí ionadh orm is d’fhan mé i mo thost ag smaoineamh. Mar sin, bhí ar an altra féin tús a chur leis an seift ab fhearr le sásamh a thabhairt don bhean ar mo thaobh. Abair Mise Raifteirí, ar sí leis an tSiúir Magdalene agus, right enough, dúirt an tsiúr an dán gan stró, cé go raibh deacrachtaí aici sa Bhéarla.

Mary Murray an altra a bhí ann is bhí mé fiosrach fúithi agus faoi na siúireacha. Ní bheadh seans agam níos mó a fháil amach faoi na siúracha an uair seo ach lean Mary mé ar ais go sheomra mo Dhaid nuair a bhí an lón thart le cúnamh a thabhairt dó ansin. Cén chaoi ar smaoinigh tú ar Mise Raifteirí? ar mé léi. Dheara, bhí Gaeilge againne sa bhaile. Ag gach duine ann. Tógadh le Gaeilge sinn, ar sí. Bhuel, sin scéal! Cérbh iad agus cá bhfuil siad?  Chuardaigh mé fógraí i nuachtáin. Tháinig mé ar seo:

Ach bhí Mary beo is líofa is ag caint liom faoina saol le Gaeilge i lár na tíre.

Gaeilge san Iarmhí: Dealbhna, An Díseart …

Scéalta Mháire:
Níl Mary níos sine ná mé féin. Déarfainn go bhfuil sí níos óige ná mé. Nuair a bhí máthair Mhary ag fás aníos i Maigh Eo, bhí siad sé mhíle ó Chonga. D’obrigh a máthair i gCaisleán Ashford. Blianta ina dhiaidh sin, thug sí cuairt ar an óstán is chuir siad fáilte is fiche roimpi. Tá cónaí ar Éamon Ó Cuív anois sa teach ina mbíodh cónaí ar mháthair Mhary.

Tá dearthaireacha ag Mary. Ceathrar acu. Duine acu, Pádraig Breatnach i nDealbhna agus Gaeilge den scoth aige is grá mór aige fós don teanga.

Bhí ar roinnt de na daoine a tháinig ó Mhaigh Eo go Co. na hIarmhí dul go Sasana nuair a bhí siad óg ach tháinig cuid acu ar ais. Téann daoine ar ais ar cuairt go rialta go Cor na Móna, a d’inis Mary dom.

B’ é athair Éamonn Lawlor, an fear a bhíodh ag léamh an nuacht ar RTÉ a mhúin Mary is a dearthaireacha is iad ar scoil i nDíseart. Ciarraíoch a bhí ann agus ní raibh ach Gaeilge as Ciarraí ceart, dar leis. Mar sin bhíodh ar mháthair Mhary dul go dtí an scoil go minic le gearán a dhéanamh nach raibh an múinteoir ag glacadh leis an nGaeilge álainn ó Mhaigh Eo a bhí ag a clann. Tógadh le Gaeilge iad ar fad mar a thógadh neart daoine a tháinig ón iarthar le Gaeilge transa na tíre.

Bhí fear uasal amháin, is cuimhin le Mary, Máirtín Ó Cinéide agus ní raibh ach Gaeilge aige. Níor labhair sé Béarla ar chor ar bith, a dúirt Mary liom. Fuair a bhean chéile bás is í a saoladh linbh. Bhí ar Mháirtín cúigear gasúr agus beirt chailín a tógadh leis féin. Ach más leis féin a deirtear, tháinig an pobal go léir le chéile le cúnamh a thabhairt dó. B’shin an chaoi a raibh sé ansin. Ar scáth a chéile.

Mar a chuimhníonn Mary air, tháinig b’fhéidir seacht nó ocht theaghlach de chainteoirí dhúchasacha ó Chor na Móna in aice leis An Teach Dóite go Díseart san Iarmhí. Tháinig b’fhéidir 13 theaghlach eile go Dealbhna. Chuaigh cainteoirí go Dún Búinne, Cill Choca, agus Baile Alain freisin. Chabhraigh na grúpaí seo ar fad go mór lena chéile. Is cuimhin le Mary mar a bhailigh siadnle chéile, ag labhairt Gaeilge mórthimpeall ar choca féir.

I 2003 d’eagair siad teacht le chéile leis an bhliain stairiúil, 50 bliain ó d’fhág siad Maigh Eo, a chomóradh. Béile ag óstán i mBaile Áth Buí mar chuid den chomóradh ach bhí fadhb acu. Ní raibh spás go leor ag an óstán dóibh mar tháinig os cionn 200 go dtí an ócáid.

Bhí ‘fhios agam go raibh daoine a tháinig ón iarthar ag Loch Ainninn ag an Muileann gCearr. Bhí ‘fhios agam freisin ó na focail a bhí thart orainn is muid ag fás aníos nach Galltacht ar fad a bhí thart orm. Bhí Gaeilge thart, ní hamháin sna logainmneacha ach sa chaint go nádúrtha, go minic i ngan ‘fhios dúinn féin. Mhínigh an scéal a chuala mé ó Mháire go leor. Chuir sé leis an bpictiúr den tír atá agam féin: tír gan teorainn. Tír ina bhfuil Gaeilge i ngach uile contae is a bhí le fada.

Bhí orm imeacht. Ní fheicfinn arís í an tráth seo. Féadfaidh tú é a Ghoogláil ar sí liom. Chuaigh mé abhaile is thosaigh mé ag cuardach. Seo a fuair mé:

Trasna na Tíre

Tá ‘fhios ag daoine faoi Ráth Chairn agus an Ghaeltacht ann. Ba ó Chonamara an chuid is mó a tháinig go Ráth Chairn sna 30dí. Tháinig go leor daoine ón iarthar ag an am go Baile an Bheoleogaigh, An Riasc, Áth Cairn, Damhliag,  Ráth Faithe, agus Teamhair. Is thóg siad Gaeilge leo. Ní raibh sé éasca don chéad grúpa seo ach choinnigh siad le chéile agus maireann an cultúr go dtí an lá inniu.

Sna tríochaidí agus na ceathrachaidí bhog daoine eile ón iarthar go Cill Dara agus An Uaimh. Tá Mayo Road ann fós mar gheall ar an méid daoine ó Mhaigh Eo a bhí ina gcónaí ann. Ach go dtí an lá inniu, ní raibh ‘fhios agam go raibh daoine a labhair Gaeilge sa bhaile mórthimpeall orm san Iarmhí freisin.

Ar an Satharn, Aibreán 6 i 1940, d’fhág 24 teaghlach An Fhairche, An Chloch Bhreac agus Cor na Móna le dul go Baile Alain i Co. na Mí. 

Bhí Coimisiún na Talún in Éirinn ag roinnt talún san iarthar ó na tríochaidí agus ag ceannach talún san oirthear agus i lár na tíre. Bhog siad daoine ó Mhaigh Eo go Co na Mí agus Co na hIarmhí ag tosnú in Aibreán 1951. D’aistrigh Teaghlach Uí Niaidh ó Choire Dháibhéad, Cillín na Trionóide go Damhliag i gContae na Mí. Ansin i 1953 bhog Muintir Uí Chadhain ón Aill Mhór from Aillemore to Baile an Rátha, Baile an Cheantaigh, Co na Mí.

Pic ó An Choinneal 2009

Thóg siad gach a bhí acu leo: beithigh, madraí, capaill, bagáiste go dtí an crosbhóthar Meiriceánach i gCillín. Uaidh sin, chuaigh siad ar leoraithe is i mbusanna go dtí an taobh eile den tír. Thóg siad Gaeilge leo. Bhí idir óg agus aosta san áit ag caoineadh an lá d’fhág siad Maigh Eo. Thóg siad a sloinnte leo freisin: Ó Niadh, Mac Aodhagáin, Standún, Mac Daibhéid, Ó Máille, Ó Grádaigh, Mac Pilib. Thóg siad saibhreas cultúrtha leo chomh maith cé go raibh croíthe briste i Maigh Eo ina ndiaidh. Ach thaisteal siad ar ais go minic sa chaoi nach ndéanfadh siad dearmad ar cé as a tháinig siad.

Is cuimhin le daoine mar a d’fhág siad slán ag an scoil náisiúnta, bheith ag caoineadh ar an mbealach fada (ocht uair a chloig) go dtí a mbaile nua.

Scoil Náisiúnta, Cill an Dúin, Pic ó An Choinneal 2009

Chaill Maigh Eo daoine ó Bhoth Chomhla, Coillte Mach, Béal an Mhuirthead, Béal Átha na Muice agus Caisleán an Bharraigh. Neart acu (30 theach nó mar sin) lonnaithe i nDamhliag nach bhfuil i bhfad ó Bhaile Átha Cliath.

I Márta 1955 bhog Coimisiún na Talún go leor teaghlaigh eile ón tSraith Bhuí, Ailt Óir, An Creagán Bán, agus An Fál Dubh go Cill Tuama, Baile na gCros, Co na hIarmhí. Ó Corragáin, Mac Giolla Chaoin,  Ó Cearbhaill, Ó Niadh, Ó Grádaigh, Breathnach, agus De Búrca na hainmneacha a bhí ar na teaghlaigh a d’iastrigh an uair sin.

Bhí nós i Maigh Eo go gcabhródh daoine lena chéile. Sin nós a thóg muintir na Gaeltachta leo go Co na Mí. Bhí leasainm ar foireann na Mí: foireann Coimisiúin na Talún a bhí air mar bhí an oiread sin acu ón iarthar.

Seo amhrán faoi. Níl an ceol agam fós.

Caint ar Ghaeilge agus caint ar Brexit is mé sa bhaile. Súil agam le Brexit go mbeidh muid in ann líne eile sa tír a ghlanadh ón bpictiúr. Go mbeidh an tír le chéile arís. Súil agam freisin go n-athnóidh daoine nach mbaineann Gaeilge le Gaeltachtaí oifigiúla amháin ach leis an dtír ar fad. Go labhróimis Gaeilge le gliondar gach áit. Go gcuirfimís fáilte roimh stráinséirí fhad is a ghlacann siad le cearta daonna agus cearta teangan. Go ndéanfaimid féin an rud céanna agus nach gcuirfimid suas le Dialathas níos mó. Bíodh ar chuile dhuine, polaiteoirí san áireamh, an Ghaeilge atá acu a úsáid is iad i mbun gnó.

Go dtí go mbeidh meas agus grá don teanga le cloisteáil ar an tsráid, ag obair, ins na siopaí srl ní mhairfidh sí. Mar sin, bailímis mórthimpeall ar choca féir nó cupán caife agus labhraimís í le grá. Níor chailleamar riamh í.

Mar fhocal scoir:

Ag caint faoi seo le mo dhearthair is mé ina theach le na pasanna bordála a phriontáil amach agus mo smaointe a chaitheamh ar an mblag. An idirlíon le fáil ina theachsa.

A yeah, shur tá ‘fhios agat go raibh na tithe amuigh ag Tudenham mar chuid den scéim sin, ar sé. Bhí leads ar scoil liom Jim Moore agus Martin Moore a tháinig anseo ó Ghaillimh. Bhí ‘fhios. Cónaí ag dearthair m’fhear chéile, Joe, ag Ladeston. Ainmneacha iad Tudenham agus Ladeston a bhaineann leis na daoine saibhre thart anseo fadó. Daoine le tithe móra (ar nós caisleáin) acu ar thaobh an locha cúpla míle taobh amuigh den bhaile mór. Daoine a d’fhostaigh Éireannaigh mar dhaoine aimsire. Daoine le capaill ar nós iad ar bheannaigh mo sheanathair ag ligint glúin faoi.Tharla sé. Sin mar a bhí.

Phós Joe bean álainn a bhí gaolta le Grace Kelly. An teach acu fós cois locha ansin. Tháinig muintir Uí Cheallaigh ansin ó Mhaigh Eo. Cailleadh Joe  i bhfad róluath, faraor. Fear iontach a bhí ann is an-eolas aige ar stair na háite. Rud ar bith a bhí uait faoi muintir Lyons ar leo Ladeston fadó, bhí sé aige. D’oibrigh sé i dteach mór eile i lár na tíre: Wilson’s Hospital. Ar an talamh sin, fuair 150-300 bás i dtroid ar son na hÉireann. Tagann Cornwallis sa scéal anseo. An uair dheireanach a chuala mé faoi bhí mé ag tabhairt léacht ar 1916. Blag eile as seo amach faoi (beidh mé i dteagmháil leat, a Chiaráin).

Tá ‘fhios agat go raibh lámh mór ag Daid sa scéim sin, arsa mo dhearthair. Iad ag briseadh suas na estáit móra le talamh a thabhairt do dhaoine. Ní raibh ‘fhios agam. Bhí ‘fhios agam gur bhuail Daid le Dev. Caithfidh tú dul ag caint le Dan Mc Carthy, arsa mo dhearthair. Scríobh Daid óráidí dó. Cé hé? An fear seo

Neart le foghlaim fós agam, a chairde. Ag tosnú anseo

 

 

 

565. Café Gaelach

Café Gaelach, Café le Leabhair

Nach blasta sin!

Mo chéad lá ar ais in Éirinn is bhí tart orm nuair a shroich mé An Muileann gCearr. Trí nóiméad le siúl ó mo theach go dtí an café. Is ansin a bhí mé tar éis an carr a pharcáil ag Tobar an Domhnaigh.  N’fheadar cén t-ainm a bhí air sular bhaistigh na Bráithre Dubha an t-ainm sin air? Tá áis dochreidthe álainn acu in Áras an Mhuilinn ach seans nach léifidh tú faoi ar alt Wikipedia faoin Muileann gCearr, ná faoi Uisneach (áit nach bhfuil i bhfad ón mbaile).

Seans go molfaidh eolas ón Oifig Fáilte café nó dhó ach beag an baol go mbeidh an café Gaelach ina measc. Chuile sheans go léifidh tú faoin Ardeaglais a ghiobann amach ón mbaile mar bhagairt is tú ag teacht isteach ar an mbóthar ó Bhaile Átha Cliath. Is ní fheicfidh tú Gaeilge ansin. Impiriúlachas na Vatacáine ag fógairt a chumhacht. Is seans freisin go léifidh tú faoi Tullynally Castle nó Belvedere. Tá tábhachtach ag baint leo mar baineann siadsan le impiriúlachas na Breataine. Siombail de chumhacht. Cumhacht in aghaidh na hÉireannaigh nuair a smaoiníonn tú air. Ach ní thuigeann daoine gur sin iad na háiteacha le moladh do thurasóirí mar rudaí speisialta le feiceáil má tá tú sa Mhuileann gCearr.

Is iad na heachtrannaigh san mbaile a deireann liom cá bhfuil an cultúr is fearr.  Liam ón Iodáil atá ag obair sa Mhuileann gCearr a dúirt liom dul ag an gCafé Gaelach. Thaitin an chaoi ina mbíonn idir óg agus aosta le chéile ag imeachtaí ag Áras an Mhuilinn leis. Tá fhios agat go mbíonn ciorcal comhrá acu ar an gCéadaoin? ar sé liom. Ní raibh fhios. Ionadh ar a chomhghleacaí go raibh an téarma cómhra ar eolas aige fiú. Bíonn mo bhean ag dul ann, a mhínigh sé dóibh. Ní raibh fhios acu conas é sin a fhreagairt.

Sular fhág mé California, d’iarr daoine i Redondo Beach i gCalifornia cárbh as dom. Lean duine ón Fhionlann mo fhreagra le, An bhfuil aithne agat ar Enda Seery? Tá. Is in Áras an Mhuilinn a chuir mé aithne air. An áit ina bhfuil an café Gaelach. Ach níl aithne ag mo chairde sa Mhuileann gCearr air. The best whistler in the world, arsa mo dhuine ón Fhionlann faoi Enda. Tá scileanna ag Enda ar an bhfeadóg stáin ach ní léifidh tú faoi ar Wikipedia faoin Muileann gCearr ná faoi cheoltóirí óga iontacha ó Bhaile na Carraige.

Thug mé cuairt ar an gcafé. Radharc álainn ón bhfuinneog agam agus an oiread leabhair as Gaeilge is ar mhaith leat a léamh taobh leat saor in aisce ansin. Níl cead iad a thógáil leat ach léigh leat is tú ann.Ba chóir go mbeadh clú agus cáil ar an áit seo ach rómhinic téann daoine go café eile mar níl fhios acu go bhfuil café Gaelach ann. Cuid eile a cheapann go bhfuil rud éigin backward ag baint le café Gaelach.

D’ól mé café. Bhí comhrá agam le Dick a bhíonn ag obair ann, as Gaeilge ar ndóigh, faoi stair na háite. Fuair mé eolas uaidh faoi Chomhaltas Ceoltóirí Éireann a bhunaigh siad sa Mhuileann gCearr fadó. Rudaí le foghlaim. Leabhair le léamh agam. Blag le scríobh. Wikipedia le hathrú. Caife eile led’ thoil!

564. Filleadh

Ní bhíonn fhios agam cén chaoi a mbeidh cúrsaí ó bhliain go bliain. Le cúpla bliain anuas anois, áfach, bhí feabhas tagtha ar an scéal. Gach uair a d’oscail mé mo bhéal in Éirinn is tháinig Gaeilge as bhí ionadh ar na stráinséirí os mo chomhair amach. Ag an am céanna bhí siad fiosrach, beagáinín amhrasach, ach sa deireadh sásta labhairt liom le focal nó dhó as Gaeilge. Go mall, go cúramach ach áthas orthu go raibh áthas orm faoi. Muid ag cuidiú lena chéile leis an iarracht seo. Mar is iarracht atá ann. Tuigim sin. Nuair nach bhfuil tú ag súil le teanga nár labhair tú riamh taobh amuigh den scoil, tá sé deacair a thuiscint céard atá ag tarlú nó cén fáth. Is cuireann sé áthas orm chuile uair a tharlaíonn sé. Cead tugtha do dhaoine a dteanga féin a labhairt buíochas leis an bhfonn atá orm Gaeilge a chloisteáil.

Is dócha go raibh an locht orm féin an uair seo. Seans go raibh mé ag caint ró-thapaidh. Thosaigh an comhrá mar a thosaíonn sé go minic. An bhfuil Gaeilge agat? ar mé go mall. Níl, ar sé, ach as Gaeilge, agus sin a deireann daoine i gcónaí. Cheap mé go rabhamar ceart. An fhéachaint sin mar bhíonn i gcónaí. Amhrasach. Fiosrach.

Nó b’fhéidir go raibh mé ró-chinnte go mbeadh an t-ádh liom is chuir sé isteach air. Nó b’fhéidir go raibh drochthaithí aige ar scoil. Cá bhfios? Ach leath bealach tríd an comhrá le carr a fháil ar cíos chaill sé foighne is d’iarr sé, Are you trying to be obtuse? You know English but you won’t speak it. D’airigh mé frustrachas agus rúinne beag feirge uaidh. Ar nós go raibh mé ciontach as coir éicinnt. Is ghoill sé. Dáiríre ghoill sé, mar bhí sé i ndáiríre. Is bhí mé ciontach, is dócha, as an Status Quo a bhriseadh. Ach sin Status Quo a chaithfear a bhriseadh.

Go Béarla liom go sciobaidh ansin ar son na síochána, ag iarraidh a mhíniú dó nach raibh mé ag iarraidh dochar a dhéanamh. I’m not trying to test you or make you uncomfortable. Truly. I can see you understand me and I’d be more than happy with a simple Go raibh maith agat or Slán. Even a word or two will make me more than happy, ar mé. Ciúnas. Machnamh. In am dó a mhíniú ar thuig sé nó nár thuig. An raibh sé sásta leis nó nach raibh. Ní raibh. Cén fáth? a bhí uaidh. Ní raibh gá leis an teanga. Ní bheadh daoine ábálta Gaeilge a labhairt. Mar níl seans acu Gaeilge a úsáid taobh amuigh den scoil, ar mé. Thuig sé. Is cheap mé go raibh muid ceart arís.

Sign here and here, ar sé. Anseo agus anseo. Ceart go leor. Is ansin a d’iarr sé, Will you be saying a novena for me? Anois, b’shin rud eile ar fad. Anois tá muid le dearcadh Rosita Boland le Peig. It’s nothing to do with religion, ar mé. I’m an atheist, ar mé. Rud nach bhfuil iomlán fíor ach an bealach is éasca le míniú nach bhfuil baint agam le reiligiúin ar nós an reiligiún a mhúin siad ar scoil dó. Tada mar fhreagra uaidh ar sin. Is mar baineadh geit asam, d’fhéach mé go díreach air is dúirt go ciúin, Ní raibh an Obtuse sin go deas. D’fhéach sé orm agus is dócha gur thuig sé gur ghortaigh sé mé. Mhínigh sé an chuid eile a bhí le déanamh maidir leis an gcarr, shínigh mé gach rud is bhí mé ar tí imeacht nuair a dúirt sé, I’m sorry about the Obtuse. Is shín sé amach an lámh. Ghlac mé leis.

It’s not easy, ar sé. You want to save the language nó rud éigin mar sin. An ceart aige. Caithfimid go léir iarracht a dhéanamh gach lá leis an Status Quo a mhúin siad dúinn a bhriseadh. Go sábhálfaimid ár dteanga is an meas againn orainn féin is ár gcultúr. We have the right to be ourselves with confidence a tháinig isteach i mo chloigeann. Tá áthas orm gur tharla sé seo ar mo chéad lá ar ais dom. Le domhan lán le daoine ar nós Britain First agus Donald Trump agus Nigel Farage, tá gá le tuiscint go bhfuil luach ag baint le cultúir eile, le teangachaí eile seachas Béarla agus an rud is deacra do na hÉireannaigh a thuiscint scaití b’fhéidir: go bhfuil luach ag ár dteanga féin.

Ag smaoineamh anois ar na daltaí ar fad a thagann amach ón meánscoil le neart Gaeilge agus tabú sa chultúr a deireann leo nár chóir dóibh an teanga a úsáid taobh amuigh den scoil. Samlaigh frieisn na gasúir a d’fhreastail ar scoileanna lán-Gaelacha. Nach coir ar fad í go bhfuil an domhan rompu ina bhfuil daoine ag ceapadh go bhfuil siad Obtuse muna labhraíonn siad Béarla. Is mé ag scríobh sa Teach Altrannais ag fanacht go ndúiseoidh mo Dhaid go mbeidh cúpla focal againn lena chéile, tá scéal ar an raidió faoi bhean ón ‘Deisceart’ a bhí ag dul amach le fear as Baile Meánach is d’iarr duine san mbaile sin air, os a comhair amach, Are ye going to marry that foreigner? Dearcadh. Ceachtanna foghlamtha. Bréag múinte.

Ceacht le foghlaim againn ar fad. Tá eagla ar dhaoine. Caithfimid bheith lách ACH tá sé ceart agus cóir ár dteanga féin a labhairt, in ainneoin a mhúin siad dúinn. Rud a fhanann ionainn mar bhac, rian domhain den ghalar ar a ghlaotar impiriúlachas.

563. Glas, Bán ‘s Ór

Foilsithe ar an 16 Meitheamh 2016 ag TGLurgan, baill ó na Déithe orthu!

Liricí

Beir beannacht óm chroí go tír na hÉireann
‘S chuig foireann na hEuros.
Leaids & cailíní Indreabháin ag tacú go láidir le foirne na hÉireann.

Ó Ghaillimh go Uibh Fhailí
Ar an Champs Elyse’
Na hÉireannaigh thar sáile
Ar an Champs Elyss’
Na buachailli báire
Ar an Champs Elyse’
Gaelgeóireacht gan aon náire
Ar an Champs Elyse’

Glas – Bán –‘s Ór

Caithfear éisteacht lenár nglór
Glas – Bán –‘s Ór

Croch do bhrat anois go hard
Glas – Bán –‘s Ór

Caithfear éisteacht lenár nglór
Glas – Bán –‘s Ór

Croch do bhrat anois go hard
Glas – Bán – Oráiste

Mairfidh muid an Joie De Vivre
Glas – Bán – Oráiste

Tacóidh muid le chuile thaobh
Glas – Bán – Oráiste

Mairfidh muid an Joie De Vivre
Glas – Bán – Oráiste

562. Dialathas na hÉireann

Níl aon éalú, b’fhéidir. ACH má ghlaíonn muid agus na NA amach an fhírinne, b’fhéidir go bhfeicfidh daoine an fhírinne agus go gcuirfidh siad stop leis an bhfeall.

Conas Dialathas na hÉireann a thuiscint? Fíordheachair nuair atá tú sa tír. Ní féidir éalú uaidh. Freisin, mar tá siad chuile háit agus gan taithí ar dhaoine ar aon rud eile, is minic nach n-aithníonn daoine an staid ina bhfuil an tír.

Nach ait an mac an saol! Bhíomar an damhsa in áit nua anseo i gCathair na nAingeal le déanaí go dtí gur mhothaíomar nach raibh fáilte romhainn ann níos mó. Rud a dúirt mé? Smaoinigh mé siar ar chomhrá cúpla sheachtain ó shin san áit sin is Sasanach a bhí iomlán ar meisce ag iarraidh a dhéanamh amach gur Caitliceach a bhí ionam. Argóint uaidh, ceapaim. Ag iarraidh fáil réidh leis, d’fhreagair mé gur aindíoch a bhí ionam.D’oibrigh sé. Ní raibh argóint ann. Níor thuig sé an freagra agam fiú. Ach bhí daoine eile ag éisteacht leis an gcomhrá is anois níl fáilte romhainn ann. Céard? Cuardach ar Google agus fuair mé amach go bhfuil mo dhuine ar leis an áit go láidir le Opus Dei. Níl bheidh muid ag damhsa ann níos mó agus níl fonn orm damhsa leis an diabhal.

Ag breathnú ar an nuacht inniu. Chonaic mé bean álainn ar an mbosca ag míniú do CNN nach bhfuil Éire ag diúltú cearta do mhná mar a deireann na NA. Cé hí an feallaire seo? Maria Steen. Ainm nua dom.’Fhios ag an domhan mór faoi David Quinn, Breda O’Brien agus a leithidí. An raibh Maria leo? Ionadh na hionadh, bhí agus tá.

Scientology againn i Hollywood, an Institiúid Iona in Éirinn.

Comhairle: tuig an dochar a dhéanann siad agus stop iad más féidir.

Níl baint ar bith ag Science le Scientology ná oileán álainn Iona leis an Institiúid.

Baint ag Tom Monaghan, ball Opus Dei agus an té a bhunaigh Domino’s Pizza leis an scéal freisin! Ait an mac, go deimhin!

Buíochas le alt iontach le Brock The Robber, seo liosta de na daoine le Iona. Ar dtús, seo na daoine a bhunaigh Lolek Teoranta. Mar a mhíníonn Brock, tá Lolek Karolín ag tagairt do Karol nó an Pápa Seán Pól II. Sea, sin an t-ainm atá ar an Iona Institute, a chairde: Lolek Teoranta. Airgead (go leor, leor airgid!!!) agus cumhacht sa scéal mar a bhíonn rómhinic i stair suarach na hEaglaise.

Cé a bhunaigh é?

• Andrew O’Connell: fear PR na Presentation Brothers
• Susan Hegarty: léachtóir i St. Pat’s (í a mhúineann na múinteoirí, go sábhála dlí sinn)

Na Patrúin

1. Vincent Twomey: sagart
2. James Sheehan: máinlia & ospidéil príobháideacha aige (Blackrock Clinic ina measc)
3. Patricia Casey, síciatraí
4. Breda O’Brien, múinteoir

Stiúrthóirí (cuid acu nach bhfuil sa phost sin níos mó)

1. Brendan Purcell, sagart
2. John Reid, uachtarán * Legatus – Knight of the Holy Sepulchre BÁC
3. Andrew O’Connell, fear PR Presentation Brothers
4. Sean Ascough le Clonmacnoise Publishing, Silverstream Priory, & New Evangelisation freisin.
5. Patrick Kenny le Clonmacnoise Publishing, Silverstream Priory, & Benedicta Communications Ltd
6. Tom Ascough le Clonmacnoise Publishing, & Spirit Radio Ltd. freisin
7. Maeve Kelleher le 13 cuideachtaí réadmhaoine
8. John Murray, léachtóir le Mater Dei (duine a mhúineann na múinteoirí)
9. Susan Hegarty, léachtóir le St. Pats (duine a mhúineann na múinteoirí)
10. Mark Hamilton, príomhoide Rockbrook Park, scoil Opus Dei
11. Maria Steen, dlíodóir & ailtire

* Is é Tom Monaghan, le Opus Dei a bhunaigh Domino’s Pizza agus Legatus!

I bhfad níos mó le léamh san alt le Brock the Robber. Is fiú go mór é a léamh!

Anois, ceangail le Pieta House agus beidh mé sásta lenar fhoghlaim mé inniu.

A! Patricia Casey! Anseo atá tú! Agus le do chara an Dr. John Connolly i Maigh Eo:

‘WEST COAST: Westport Co. Mayo: Croagh Patrick: 8am Climb for Life, as part of the: “Life Is Fragile” weekend conference, speakers include: Ronan Mullan, Declan Ganley, on ” Life and Economics” and Prof Patricia Casey and Dr. John Connolly on ” Surviving Suicide”. For more info call: 087631138’

Nach stiúrthóir Pieta é an Dr.John? Is é an lead céanna é! By Daid!

Idir na línte san gcur síos sin ó shuíomh Pieta: tá siad pósta le bean & páistí acu = ní ‘deviants’ iad.

Cén chaoi a n-oibríonn sé? Tuigim go bhfuil go leor, leor airgid ag teacht isteach. Éisteann John leis an gcaint, (ní chreideann tusa sa stuf sin), agus scríobhann tú féin amach an oideas, Patricia?

Níor smaoinigh tú riamh ar cé chomh feicin tinn is atá sé an Eaglais a bheith ag fáil airgid ó na créatúirí nach dtuigeann go bhfuil sibh i gceannas agus seans mhaith gurb í an Eaglais an chúis lena frustrachas agus pian sa chéad áit?

Níl aon éalú, b’fhéidir. Bhí mo Dhaid i mBlackrock Clinic. Bhí mo dhearthair ag múineadh i Rockbrook. Bhí mo neacht ag foghlaim i St.Pat’s. ACH má ghlaíonn muid agus na NA amach an fhírinne, b’fhéidir go bhfeicfidh daoine an fhírinne agus go gcuirfidh siad stop leis an bhfeall.

Comhairle: tuig an dochar a dhéanann siad agus stop iad más féidir.

Tá daonlathas uainn, ní Dialathas. Cearta abú! Creid iontu.

561. Nimh sa Ghlór

Tá caint ann le fada ar oíche na gaoithe móire.  Tharla sé i 1839 ach maireann na scéalta faoi. Déanadh an t-uafás damáiste i mo bhaile, An Muileann gCearr, agus ar fud na tíre. Nóiméad sa stair a léirigh damáiste nach raibh daoine fiú in ann a shamhlú roimhe sin. Tháinig sé aniar aduaidh ar dhaoine. Déarfadh Yeats go raibh gach rud ina dhiaidh changed utterly is dócha. Tá an-chumhacht ag an Nádúr. Tá an-chumhacht freisin ag nádúr an duine. Cosaint uainn ó dhamáiste. Damáiste a thagann ó alt nimhneach i bpáipéar san áireamh. Glór a scriosann an fhírinne faoi nóiméidí tábhachta sa stair.

I Meiriceá cuimhníonn neart daoine go ríshoiléir ar an áit ina raibh siad nuair a chuala siad an scéal faoi dhúnmharú JFK. Is cuimhin liom féin cá raibh mé nuair a chuala mé an nuacht faoi 9/11 (ar an saorbhealach 118 ar mo bhealach go Coláiste Moorpark), nuair a chuala mé faoi Savita (sa seomra foirne in NDA, LA), agus nuair a fuair mé amach faoi na Tuam Babies (ag an mbord sa chistin, áit ina bhfuil  mé ag scríobh anois). Is cuimhin liom freisin an chaoi inar mhothaigh mé, an radharc mór thimpeall orm, an boladh san aer fiú, ar nós bheith san nóiméad sin arís.

Bhuail na rudaí sin chomh mór sin mé gur fhág siad i bhfad níos mó ná rian den nóiméad i mo chuimhne. Rug m’intinn greim láidir ar an nóiméad díreach ar nós grianghraf beo a thógáil. Tá na híomhánna sábháilte sa chuimhne agam. Ar nós gur thuig mo chloigeann an tábhacht. Ní ligfidh sé dom dearmad a dhéanamh orthu go dtuigfidh mé is go n-aithneodh mé contúirt as seo amach.

Ní raibh mo Dhaid thart i 1839 ar oíche na gaoithe móire. Rugadh é deich mbliain tar éis 1916. Bhí saoirse sa tír nuair a rugadh é tar éis 1916, cheapfá. Ach i bPoblacht na hÉireann, saor ó impiriúlachas na Breataine, níor mhair sé ach lá amháin sa mhéanscoil. Ní féidir leis caint faoi céard a tharla ar an gcéad lá sin leis na Bráithre Críostaí. Tá mé cinnte go bhfuil cuimhne láidir aige air, áfach.  Róshoiléir. An t-uafás le feiceáil ina shúile. Scéalta agam anois faoin gcaoi inar mhill an Eaglais an saol do mo mháthair, do m’aintíní ar fad, d’athair mo chéile… scéalta a thiteann amach nuair atá sé ródhéanach le cúnamh a fháil is leigheas a chur ar an scéal. Scéalta a thiteann amach sula bhfágann siad an saol seo. Eagla orthu fiú is iad ar leaba an bháis mar d’iompar siad an t-ualach chomh fada sin. Rún a rinne cinnte nach raibh saoirse acu riamh. Ní raibh éalú ón eagla.

Mar sin, nuair a chonaic mé The Magdalene Sisters, nuair a chuala mé faoi Savita, nuair a léigh mé faoi na Tuam Babies bhí fearg orm meascaithe le dóchas go ndéanfadh an rialtas rud éigin faoi faoi dheireadh. De réir a chéile, thuig mé nach raibh athrú ná feabhas ag teacht. Ní bheadh éinne os comhair na cúirte, ní bheadh éinne i bpríosún faoi. Bheadh caint air is an Eaglais ag rá go raibh sí féin ionsaithe ag na scéalta uafásacha. Níl aon éalú uaidh.

Cé a chosnaíonn córas lofa agus cén fáth? Cé a bhíonn ag cosaint na diabhail?

Tá ardmheas agam ar Catherine Corless, an bhean a d’inis dúinn faoi na Tuam Babies. Ise a thug an t-eolas don domhan mór. Bean ag iarraidh an rud ceart a dhéanamh. Uafás sa scéal a d’inis sí ach gá mór leis an scéal sin a insint. Bhí dóchas ionam arís go ndéanfadh an rialtas an rud ceart faoi dheireadh. Go mbeadh deireadh leis an nDialathas lofa a scrois saoirse agus áthas sa tír. Go mbeadh freagracht as na coireanna agus go mbeadh daoine i bpríosún mar gheall air. Go dtuigfeadh daoine ar fud an domhan an fhírinne. Dóchas mar bhí an scéal ag scaipeadh ar fud an domhain, bhí daoine ag tuiscint.

Go dtí gur scríobh Rosita Boland alt san Irish Times a lig daoine le ceapadh go raibh an scéal mícheart. Tháinig sé sin aniar aduaidh orm is baineadh geit asam. In alt Rosita feicimid an chaoi ina dtosnaíonn an scéal le diúltú scéal Corless: Corless… who claims…They are not my words… Mharaigh Rosita an scéal sa chéad alt.

Is cuimhin liom nuair a léigh mé sin, bhí fearg orm. Mar chreid an domhan iriseoir ón Times, ní bean uasal a local historian a d’oibrigh go dian is a scaoil an fhírinne searbh amach.

I bhfad ó fhreagra a scríobh Rosita go iníon Corless

Nach mór an trua nár scríobh Rosita Catherine Corless has done an amazing public service... san alt a d’fhoilsigh siad san Times. Oíche agus ló. Meas tú ar chuir duine éigin san Times iachall ar Rosita na focail sin a scríobh san fhreagra nó ar thuig sí go ndeachaigh sí thar fóir?

Beag an baol.

Bhí belittling ar siúl san alt ar fad a chuaigh ar fud an domhain agus sna frásaí claim agus a local historian sin. Glór nimheach. D’fhéadfaí argóint a dhéanamh nár inis Rosita bréag. Ach séard a rinne Rosita nach féidir a mhaithiú ná gur scríobh sí alt a thug le fios nár chóir Catherine Corless a chreidiúint. Is rinne Rosita go láidir é in áit díriú ar an scéal is tábhachtaí, go raibh an ceart ag Catherine Corless nach raibh meas ag an Eaglais ar na mairbh ansin.

An é nach bhfaca Rosita Boland tábhacht an scéil? Nó ba chuma léi? Nó gur breá léi dochar a dhéanamh? An raibh sí ag iarraidh a thaispeáint nach raibh Catherine Corless chomh cliste léi féin? An raibh Rosita ag iarraidh aird a tharraingt uirthi féin? Déanta aici cheana agus freagra air anseo. Scrios Rosita an scéal leis an alt a scríobh sí. Níl ‘fhios agam an raibh sí ag iarraidh bheith ar thaobh an diabhail. Ní dóigh liom é ACH ceapaim go mbaineann Rosita taitneamh as dochar a dhéanamh.

Nuair a scríobh iníon Corless léi, in áit a admháil go ndearna sí féin dochar chas Rosita timpeall é mar a dhéanann daoine den tsórt sin go minic.

Mar a chasann daoine focail. Is féidir liom an comhrá a shamhlú. Feiceann sé dochreidthe domsa go ndéanfadh an Eaglais na rudaí a rinne siad ar nós The Magdalenes agus Symphiosotomy ach tá ‘fhios agam gur tharla sé. D’fhéadfadh duine a scríobh gur scríobh mé go bhfeiceann sé dochreidthe dom agus é a fhágáil ansin ar nós nach gcreidim é.

Féach céard a rinne Rosita ina litir d’iníon Corless:

Scríobhann Rosita nach bhfuil smacht ar bith aici ar an gcaoi ina dtuigfidh daoine a scéal. Tá. Tuigeann daoine de réir a léann siad. Scríobh Rosita gur claim a bhí ann, go raibh Corless ag rá nach ndúirt sí rudaí a bhí sna páipéirí. Thug Rosita le fios nach raibh scéal Corless ceart. Mór an trua nár scríobh Rosita faoin incredibly important work a rinne Corless in áit míchlú a tharraingt ar Corless is an obair a rinne sí.

Bhí dearmad déanta agam ar an scéal seo ar fad go dtí gur scríobh Rosita alt san Times arís faoin nGaeilge. Is Irish really necessary? an téama a bhí ann agus ‘fhios ag an domhan mór ón nglór aici ann nach raibh ach drochmheas ag Rosita ar an teanga. Is tháinig sé chugham. Sin a rinne sí le scéal na Tuam Babies freisin. An glór sa phíosa a mharaigh an scéal. Ní raibh meas aici ar Corless.Níl meas aici ar an nGaeilge.

Ó na tweetanna ó Rosita an uair seo faoin nGaeilge, thuig mé go raibh sí ag baint taitneamh as dochar a dhéanamh.

Rud amháin dochar a dhéanamh i ngan fhios, dona go leor dochar a dhéanamh mar tá eagla ar dhuine, ach taitneamh a bhaint as dochar a dhéanamh? Sin rud eile ar fad. Glaoigh amach an fuath. Tá daoine sa saol seo atá ar thaobh an diabhail. Baineann siad spraoi as daoine a ghortú. Táim den tuairim láidir nár chóir do dhuine ar bith spás ná cumhacht a thabhairt dóibh. Tá an duine a mharaigh scéal na Tuam Babies ag iarraidh an Ghaeilge a mharú anois.

I stair na hÉireann tá scriosadh na teangan agus scriosadh na leanaí i dTuaim fíorthábhachtach. Tá damáiste i scéal na teangan agus scéal na Tuam Babies nach bhfuil daoine ar fud an domhain fiú in ann a shamhlú. Caithfear na scéalta sin a insint i gceart le glór tuisceanach.

Tá sé in am d’eagarthóir an Times féachaint ar a tharla. Tá an dlí ann is tá spiorad an dlí ann. Tá an fhírinne ann agus tá fonn dochar a dhéanamh ann. Ceadaigh an fhírinne ach cuimhnigh ar an dochar gur féidir le glór amháin lán le fuath a dhéanamh. Roghnaigh daoine le tuiscint agus daoine le coinsias, Irish Times. Ná tabhair guth ná stáidse do dhuine a scriosfaidh na teachtaireachtaí is tábhachtaí. Níl maitheas i nguth lán dó féin a shéideann go fíochmhar is a scriosann ár gcultúr is an fhírinne. Milleann glór nimheach mar sin gach rud mórthimpeall air. Cosaint uainn ar fad ó dhochar mar sin.