Beidh mé ag cur leis an liosta seo de réir a chéile.
Cé nach bhfuil eolas faoi ar a suíomhanna arlíne ná leagan Gaeilge den suíomh (ceartaigí sin le bhur dtoil), bíonn turas as Gaeilge le fáil ó am go ham ag
Abair liom faoi áiteachaí eile má chloiseann sibh fúthu le bhur dtoil, a chairde.
Tosnóimis i mBaile Átha Cliath le eolas ón Oireachtas. Fiú arlíne, maith iad.
1a
1b
1c
2a
2b
2c
2d
2e
2f
Ní féidir an seanfhocal a shárú. Bhí @coimcne gnóthach ar Twitter le déanaí. Bhailigh sé seanfhocail ó thíortha i bhfad i gcéin le chéile dúinn.
Seo cuid acu:
Afganastánach: آب را نادیده موزه کشیدن خطاست
Gan uisce le feiceáil, ná bain díot do bhróga.
Bairéin:مد رجولك قد لحافك.
Sín do chosa chomh fada is a théann do phluid.
An Bhotsuáin: Diane di a bua!
Na seanfhocail, labhraíonn siad!
An Chipir: Abo ’n andrebede, o gosmos ullos en dhigos du.
Is leis an té gan náire an domhan ar fad.
Cymru: Goreu amod, cyfiawnder.
Aontú is fearr, cothrom na féinne.
Dagbani: Nan barizi ni tin tula.
Ní thuigeann an marcach go bhfuil an talamh te.
An Nigéir: Akpa le tome gake menya tsi fe vevie nyenyeo.
Ní thuigeann an t-iasc tábhacht an uisce.
Gàidhlig: Ge milis a’ mhil, cò dh’imlicheadh o bhàrr dri i.
Cibé milis an mhil, ní líochtar ó bharr na ndriseach í.
Hiondúis: जान है तो जहान है
Maireann an saol róghearr le bheith cráite.
Kernowek: Y’n Haf por’ cof Gwaf
Sa samhradh, cuimhne ar an ngeimhreadh.
Coirdíneach: Eger gul nît, dirrigîş mebe.
Munar bláth thú, ná bí i do dhealg.
Lakota: Mni Wiconi
Beatha é uisce.
Lesotho: Leboela le a ja.
Tá bua i mbuansheasmhacht.
Maori: Naku te rourou nau te rourou ka ora ai te iwi
Le do chiseán is mo chiseán, mairfidh na daoine.
Oileáin Maldíve: Kalhu geriyakas, hudhu geriyakas, kiru hunnaany hudhukoshe.
Is cuma más geal nó dubh an bhó, bán an bhainne (gan aon agó).
Maenmar: ကြာကြာဝါးမှ ခါးမှန်းသိ
Ní airítear blas searbh ach tar éis cogaint tamaillín.
Gaelg: Ta cooinaghtyn yn chree ny share na cooinaghtyn yn chione
Tá cuimhne an chroí níos fearr ná cuimhne an chinn.
An Phalaistín: El-faaDi yekhli lal-malyaan.
Géilleann folamh do lán.
An Pheirs: ز گهواره تا گور دانش بجوی
Cuardaigh eolas ón gcliabhán go cré na cille.
Éimin: bi hanash wa taquluh dudah
Imríonn tú le nathair is glaíonn tú péist air.
Sinhala, Srí Lanca: පිරුණු කළේ දිය නොසෙලේ
Níl fuaim ó shoitheach a chroithtear má tá sé lán le huisce.
Samó: Fale-taeao e le afiafi
É ina shuí sa bhaile ar maidin, ní íosfaidh sé sa tráthnóna.
Súahílis: Atakaye kufuga ng’ombe aanze na kuku.
Ba chóir don té ar mhaith leis bó a chothú tosnú le cearc.
Sierra Leone, Krio: FAMBUL TIK KIN BεN, BכT I NכBA BROK.
Is féidir le craobha ginéalaigh lúbadh ach ní bhriseann siad.
Tamil, India: ஏட்டு சுரைக்காய் கறிக்குதவாது
Níl maitheas i bpictiúr de ghurd le cócaireacht.
Na cinn seo duitse, Arge
良药苦口 (Liángyào kǔkǒu)
Toradh maith ó phiolla searbh
Ar nós …
2. Gàidhlig: Cha toir muir no monadh a chuid o dhuine sona.
Ar muir ná ar tír, ní thiocfaidh caill ar dhuine ádhúil.
3. Gaeilge: Dá mhéad an stró, is ea is fearr an ceacht.
Is muid ag caint le Westminster faoin teorainn, bíodh muid soiléir.
Ní hionann an chaoi a fheicimid muid féin agus an chaoi a fheiceann siad muid.
Mínigh do Westminster, mar sin, seo muid agus …
Mar sin muid. Ní leagan dínn féin a mhúin siad dúinn. Is iomaí cor sa saol.
Amhránaí: Leah Barniville le ceoltóirí & Cór chúrsa B.
Físeán: Éamon Mac Mánais.
Liricí
1.
Théis bheith ‘cloisteáil ceoil sa ngaoth.
I’ve been hearing music in the wind.
Roimhe, ní raibh ann ach ciúnas.
Before, there was only silence.
Rosc im cheann le linn na hoíche.
A rhapsody in my head through the night.
Is gach aon phíos’ dhon tíúin ar eolas.
And knowing every piece of the tune.
2.
Téad an tsaoil mór thimpeall orm.
Life’s bounds all around me.
Tháinig tú is scaoil tú saor mé.
You came and set me free.
(Bhí) mé canadh liom gan éinne ann.
I was singing and no one there.
Ní féidir liom an chiall a léiriú
I can’t make sense of it
3.
Is tá d’amhrán ar siúl aríst.
And your song is on again.
Is ‘mé ag damhsa liom le do chuisle croí.
And I’m dancing to your heartbeat.
Is gan tú ann níl ach lár is críoch.
And without you there’s only loss and endings.
An dtosófá liom ón tús?
Would you start again with me from the beginning?
(Tosaigh liom) Begin with me.
Curfá
Tá mé ag iarraidh bheith mar chuid den siansa.
I want to be part of the melody.
Coinnigh mé go docht gan scaoileadh liom.
Keep me close, don’t let me go.
Siansa (Si-an-sa) Melody.
Ar nós armóin dheas i lár amhráin.
Like nice harmony in the middle of a song.
Coinnigh mé go docht gan éalú uaim.
Keep me close, don’t let me go.
4.
An é go bhfuil mé iomarcach?
Is it that I’m too much?
Nuair bhíonn tú ann airím an feabhsú.
When you’re here I feel how it’s better.
D’éalaigh uaim an t-ádh an uair seo.
Luck escaped me this time.
Níor bhraith mé riamh go bhfeicfinn aríst thú.
I never thought I’d see you again.
1 arís:
Théis bheith cloisteáil ceoil sa ngaoth.
I’ve been hearing music in the wind.
Roimhe, ní raibh ann ach ciúnas.
Before, there was only silence.
Rosc im cheann le linn na hoíche.
A rhapsody in my head through the night.
‘s gach aon phíos’ dhon tíúin ar eolas.
And knowing every piece of the tune.
3. arís
Is tá d’amhrán ar siúl aríst.
And your song is on again.
Is ‘mé ag damhsa liom le do chuisle croí.
And I’m dancing to your heartbeat.
Is gan tú ann níl ach lár is críoch.
And without you there’s only loss and endings.
An dtosófá liom ón tús?
Would you start again with me from the beginning?
Curfá (X2)
Tá mé ag iarraidh bheith mar chuid den siansa.
I want to be part of the melody.
Coinnigh mé go docht gan scaoileadh liom.
Keep me close, don’t let me go.
Siansa (Si-an-sa) Melody.
Ar nós armóin dheas i lár amhráin.
Like nice harmony in the middle of a song.
Coinnigh mé go docht gan éalú uaim.
Keep me close, don’t let me go.
Ní Éireannach mé in ainm an athar & an mhic & an spioraid naomh. Amen.
Éireannach mé in ainm Éireann (Éiriu) & Macha & an spéirbhean Niamh. Ah, women.
Nationalism, Identity, A Watery Border i mbéal an phobail, feicim. Mar Éireannach, suim agam sa chaint seo.
Nationalism: An locht ar an mbrí leis an bhfocal sa Bhéarla anseo. Ná glaoigh Nationalists ar Naitsithe. Abair Naitsithe. Oireann sé do rialtas Shasana smaoineamh ar a ríocht, ní ar a náisiúin. Ná mill an maitheas i bheith bródúil as náisiún faoi leith le brí uafásach eile. An trioblóid is féidir a dhéanamh le focal nó frása nó dealbh, nó foireann clog ag bualadh ar an raidió go rialta. Clais déanta sa mheon aigne a deireann go gcaithfear glacadh leis, gur shin mar atá. Tá sé ann. Sna meáin, ar an tsráid, chuile háit. Caithfidh go bhfuil sé ceart. Compliance. Acceptance. Assimilated. Seachain an Borg. Ar nós Éire agus Gaelic ón mBBC mar is fuath leo Ireland agus Irish a rá. Ar fhaitíos go nglacfaidís leo ina dteanga féin. Ná ceap go bhfuil siad ag tabhairt meas leis. Ag casadh brí na bhfocal atá siad ar a maitheas féin.
Ar a laghad, lena tharla i Charlottesville, (nuair ba léir nach Alt-Right ná Nationalists iad ach Naitisithe) seans go mbeidh deireadh leis an mbrat uafásach sin i gCorcaigh do na Rebels. Ardáthas orm go dtuigeann daoine faoi dheireadh céard dhó a sheasann sé agus an dochar ann. Ar nós Sasanaigh ag foghlaim faoin DUP nuair a rinne May conradh an diabhail leo. Sasana ag dúisiú maidir lena stair féin faoi dheireadh.
Anois, tóg anuas na siombail a thugann ómós do chruálacht impireachta ar bith agus faigh réidh leis an Royal i RNLI, i Royal College of Surgeons, i Royal Canal srl. Bí neamhspleach. Muid ag cur mearbhall ar eachtrannaigh agus ar chuid dínn féin a cheapann gur le Sasana fós muid ar chaoi éigin.
Identity:
Fite fúite le Nationalism (an bhrí cheart de, meas don náisiún) is dócha. Fite fúite le haitheantas, cinnte. Féiniúlacht. Ní naircisíocht: dóthain dhó siúd againn sa Teach Bán is a Naitsithe (nach bhfuil meas acu ar náisiún) chomh maith. Féiniúlacht sa chaoi nach le himpireacht muid. Ní le himpireacht na Breataine ná le himpireacht na Vatacáine.
Cé muid? Tír a chreideann i gcearta. Tír a roghnaigh cead a thabhairt do dhaoine aerach pósadh. Tír ina labhraíonn daoine ó thíortha i bhfad i gcéin Gaeilge is imríonn siad iománaíocht mar is Éireannaigh anois iad is meas acu ar ár dtír is ar a cultúr. Roinnt acu níos Gaelaí ná muid féin.
Tír nár mhaith léi scaradh ón Eoraip ach nach dtuigeann mar a ghoid McQuaid saoirse uainn. Tír ag fás is ag foghlaim is ag athrú. Tír a chreideann gur féidir linn bheith níos fearr, gur fiú an iarracht a dhéanamh. Tír le ceol is craic. Tír le deis bheith aontaithe le chéile arís. Má roghnaímid cearta is saoirse. Éire.
Rud éigin mar seo ráite ag John F Kennedy faoi SAM. Meas againn air. Meas againn ar a dúirt sé? Mar a bhaineann sé lenár dtír féin? Daoine sásta an ráiteas thuas a shíniú? Mé amhrasach ó bhí mé ag caint le daoine is mé in Éirinn le déanaí. Sin fadhb.
Cé muid, na hÉireannaigh? Céard dhó a sheasaimid? Tírghrá láidir ionainn? Daoine a ndéarfaidh os ard Creidim in aon Dia amháin, an tAthair uilechumhachtach go rialta… i séipéal nó scoil. Daoine a mhúinfidh sin nó a nglacfaidh le curaclam a mhúineann sin dá bpáistí i scoileanna le Ethos. Daoine a chasann nó a ligeann go gcasann a bpáistí Dóchas linn Naomh Pádraig … ‘sé do chloígh na draoithe, croíthe dúrtha gan aon mhaith (ag fáil réidh leis an smaoineamh go raibh maitheas inár stair roimh theacht na hEaglaise le muid a shábháil)… chuile bhliain. Clais sa chloigeann. Bolscaireacht. Ní tírghrá: féinghráin atá ann.
Slabhraí le briseadh. Tír a chreideann i gcearta ach tá ciníochas is gnéasachas fós láidir. Ciníochas aisteach a deireann gur níos lú muid ná Sasana. Mhúin siad drochmheas orainn féin. Mé ag smaoineamh ar an lead san airditheoir i gCorcaigh a dúirt I hate that Diddly Daigh music. Ní tírghrá atá san amhrán Dóchas Linn Naomh Pádraig ach iompúchán, bolscaireacht, ciníochas.
Tá gnéasachas fós láidir sa tír chomh maith agus lámh ag an Ealgais ann. Mhúin siad fuath ban. Níl gach rud rosy sa tír. A Fr. Ted! Thaispeáin tú an tseafóid dúinn. Seo an dúshlán le saoirse a bhaint amach. Scar Stát/Eaglais. Caithfear sin a dhéanamh le teorainn a bhriseadh.
A Watery Border
Cad is ainm don tír? Éire? Ireland? Cad é Britain? Cad é Northern Ireland? Cá bhfuil na línte?
Ag tarraint línte le focail (agus ar mhapa).
Deireann focail sa Bhéarla gur seo mar atá ár dtír. An míniú cé muid dúinn. Le focail. Le brí. Le rá linn gur le Sasana muid. Leis an teanga is leis an mbrí. Cad é an focal sa Bhéarla le sé litir nach gcloistear in Éirinn? Freagra: Londonderry. Jóc? Braitheann sé. Bealach coir a aimsiú, déarfainn.
Bhí mé i gCorcaigh an tseachtain seo caite. Corcach: marsh. Cois Laoi. San óstán ann a bhí mé. Chuala mé Spáinneach ag caint is labhairt mé léi i Spáinnis. Bhí sí ag Tá muid ag dul go Cóbh ina teanga féin.
Nos vamos a … Có bu ha? ar sí liom is a teanga ag strachailt le focal iasachta. Leath ráiteas; leath ceist. Stad an t-airditheoir is ar an mbealach amach d’iarr mé, Cóbh? Bhí v ag an deireadh agamsa, ar ndóigh, ní b…h. Mar tuigeann Éireannaigh nach labhraíonn a dteanga féin fiú gur Kohv an fhuaim a bhaineann le Cóbh.
El puerto. Sí.
Ciallaíonn sé Cove sa Bhéarla ach scríobhaimid é mar a scríobhaimid Gaeilge, a mhínigh mé ag cur lena mearbhall is dócha.
Caleta. Cuainín is brí leis ach is caladh é (basta leis an diabhal míniú. Níor chabhraigh sé sin ar chor ar bith).
Buen viaje, ar mé léi is lena clann. Is d’imigh siad le taitneamh a bhaint as an lá. Is smaoinigh mé ar an seafóid. Cóbh le Cove a chur in iúl? Díoltas mar gheall ar an bpraiseach a rinne siad lenár logainmneacha? Maith go leor, ach cá bhfuil an bua? Cá bhfuil an bhrí?
Nuair a chuir siad mná isteach sna Magdalenes, bhain siad a n-ainmneacha féin díobh. Thug siad ainm nua dóibh. Ainm nár roghnaigh na mná iad féin. Ghoid siad a féiniúlach díobh. An rud céanna le logainmneacha. Is ionsaí é. Níl ciall leis na hainmneacha níos mó leis na Anglicizations ar fad againn. Sin goid agus scrios. Linne ár dtír. Níl teorainn ann seachas an teorainn san uisce. Bhí an ceart ag Leo ansin. Ná glac lena dtéarmaí ná a línte ná a leagan bréagach den stair.
Rogha
Roghnaigh focail go cúramach. Ag caint ar an stair roghnaigh Cogadh, ní The Emergency. Roghnaigh Occupation, ní The Troubles. Níl Northern Ireland ann. Níl Sasana British. Tuig na focail is a mbrí. Roghnaigh an focal Theocracy nuair shin atá ann is ná bí ag ceapadh go bhfuilimid saor nuair nach bhfuilimid.
Aithin. Adhmhaigh. Athraigh. Roghnaigh cearta thar aon rud eile. Roghnaigh seans don tír. Roghnaigh saoirse. Le focail. Le cearta. Is féidir. Linne Éire. Tabhair meas di.
Sin is brí le bheith Éireannach.
Scríobh Pablo Neruda The United Fruit Company, dán ó Canto general (1950), faoi na trioblóidí i Meiriceá Theas.
Spreagtha ag atá ar siúl ag an mBBC faoi láthair, a thugann le fios go noibríonn siad ar son na himpireachta fós, seo leagan eile den dán sin.
Neruda Siansach
Ceisteanna daoibh, a chairde. Freagraí ag an mbun. Ná féach orthu anois!
Ceist na hÉireann? Trioblóidí? Rud éigin thiar i bhfad ó Westminster a chuireann isteach ar Thiarnaí na hImpireachta?
Ní ceist muid. Ná glaoigh peasants orainn sa stair ná anois ach oiread le bhur dtoil. Braon den bhfocal sin sna leabhair staire. Roghnaigí bhur bhfocail go cúramach, le bhur dtoil.
Daoine muid le cultúr is teanga. Daoine, ní le trioblóidí ach, le tráma ón iarracht a rinne impireacht na Breataine ar muid a scriosadh le cinedhíothú.
Tá sin fós ar siúl le focail is dearcadh, go mór, mór ón DUP. Go raibh maith agat, Stephen Rea, as a scríobh tú anseo. An ionsaí ag dul ar aghaidh, ceadaithe le tacaíocht ó na Tóraithe don DUP.
Ní trioblóidí atá i dtuairsceart na tíre, do Westminster ná do dhaoine ó thuaidh, ach tráma. Is tá sé sa tír ar fad agus ar fud an domhan mar iompaímid linn é. Go raibh maith agat, Tomás Mac Síomóin, as a scríobh tú i do leabhar faoi.
Ní muidne amháin a d’fhulaing. Scrios impireacht na Breataine an stair is muidne leis beagnach, le bréaga. Iad fós ag scriosadh an fhírinne, an cultúr, ár bhféiniúlacht, ár mbeithsine, ár luach le focail is fuath.
Ar fhaitíos nach gcloisfear a stair, seo sampla amháin nach gcloistear faoi go minic: rud a tharla i gCorn na Breataine. Tuig, le bhur dtoil, go raibh lámh láidir ag an Eaglais (impireacht eile) san gcinedhíothú.
I Meitheamh 2007, i bPelynt i gCorn na Breataine, dúirt an tEaspag ar Truro go raibh brón air. D’aithin sé is d’admhaigh sé (ní go ndearna siad feall ná iarracht ar chinedhíthú ach) go raibh an rialtas aimeadach faoi a rinne siad i gcoimhlint an leabhair urnaí i 1549. Léigh faoi na céadta a mharaigh siad ag Clyst Heath go háirithe anseo.
Chuir focal an easpaig An Róimh ag tabhairt pardún do Ghalileo i gcuimhne dom. Conas Tá brón orm a rá le taibhsí? Éasca dom an Easpa in Easpag, an Eagla in Eaglais a fheiceáil.
ó The Amazing Adventures of Scorpy Bug
Ar ndóigh, duine eile ag iarraidh pardún a thabhairt amach na laethanta seo:
Nuair nach bhfuil freagracht ann, fásann an dochar. Nuair a cheadaítear bréaga, fásann an dochar. Scaoil amach an fhírinne gan eagla. Cáin gach coir. Tuig an dochar, an chontúirt.
Tá an Coirnís fós ann. Lag ach ag fás. Muid fós ann chomh maith.
Is mé ag caint faoi na Ceiltigh le páistí i San Pedro na laethanta seo, cuireann sé ardáthas orm Gaeilge a mhúineadh dóibh is an grá atá acu di is an taitneamh a bhaineann siad aisti a fheiceáil. Muid fós anseo, fós ag deighleáil leis an tráma nach dtuigeann na páistí i San Pedro ar chor ar bith mar, buíochas le Dia, d’fhoghlaim siadsan bród, ní náire.
Rud amháin le briseadh againne: an dearcadh go bhfuilimid níos lú, an náire sin a chuir siad ionainn. Rud a d’fhás is atá fós ag déanamh dochair. Bris an náire sin le bheith saor. Tá sé sa chloigeann, a chairde. Tuig sin. Is féidir fáil réidh leis an tráma nuair a aithnímid an feall. Turas atá ann go bród is tuiscint ar an luach dochreidthe atá inár gcultúr is teanga is ionainn féin.
Seinn an chláirseach nó an chruit nó lig don Ghaeilge éalú amach trí do bhéal. Níl an ceol, teanga, ná cultúr briste. Cuir cearta chun tosaigh agus éist linn.
