Scríobh Pablo Neruda The United Fruit Company, dán ó Canto general (1950), faoi na trioblóidí i Meiriceá Theas.
Spreagtha ag atá ar siúl ag an mBBC faoi láthair, a thugann le fios go noibríonn siad ar son na himpireachta fós, seo leagan eile den dán sin.
Neruda Siansach
Ceisteanna daoibh, a chairde. Freagraí ag an mbun. Ná féach orthu anois!
Ceist na hÉireann? Trioblóidí? Rud éigin thiar i bhfad ó Westminster a chuireann isteach ar Thiarnaí na hImpireachta?
Ní ceist muid. Ná glaoigh peasants orainn sa stair ná anois ach oiread le bhur dtoil. Braon den bhfocal sin sna leabhair staire. Roghnaigí bhur bhfocail go cúramach, le bhur dtoil.
Daoine muid le cultúr is teanga. Daoine, ní le trioblóidí ach, le tráma ón iarracht a rinne impireacht na Breataine ar muid a scriosadh le cinedhíothú.
Tá sin fós ar siúl le focail is dearcadh, go mór, mór ón DUP. Go raibh maith agat, Stephen Rea, as a scríobh tú anseo. An ionsaí ag dul ar aghaidh, ceadaithe le tacaíocht ó na Tóraithe don DUP.
Ní trioblóidí atá i dtuairsceart na tíre, do Westminster ná do dhaoine ó thuaidh, ach tráma. Is tá sé sa tír ar fad agus ar fud an domhan mar iompaímid linn é. Go raibh maith agat, Tomás Mac Síomóin, as a scríobh tú i do leabhar faoi.
Ní muidne amháin a d’fhulaing. Scrios impireacht na Breataine an stair is muidne leis beagnach, le bréaga. Iad fós ag scriosadh an fhírinne, an cultúr, ár bhféiniúlacht, ár mbeithsine, ár luach le focail is fuath.
Ar fhaitíos nach gcloisfear a stair, seo sampla amháin nach gcloistear faoi go minic: rud a tharla i gCorn na Breataine. Tuig, le bhur dtoil, go raibh lámh láidir ag an Eaglais (impireacht eile) san gcinedhíothú.
I Meitheamh 2007, i bPelynt i gCorn na Breataine, dúirt an tEaspag ar Truro go raibh brón air. D’aithin sé is d’admhaigh sé (ní go ndearna siad feall ná iarracht ar chinedhíthú ach) go raibh an rialtas aimeadach faoi a rinne siad i gcoimhlint an leabhair urnaí i 1549. Léigh faoi na céadta a mharaigh siad ag Clyst Heath go háirithe anseo.
Chuir focal an easpaig An Róimh ag tabhairt pardún do Ghalileo i gcuimhne dom. Conas Tá brón orm a rá le taibhsí? Éasca dom an Easpa in Easpag, an Eagla in Eaglais a fheiceáil.
ó The Amazing Adventures of Scorpy Bug
Ar ndóigh, duine eile ag iarraidh pardún a thabhairt amach na laethanta seo:
Nuair nach bhfuil freagracht ann, fásann an dochar. Nuair a cheadaítear bréaga, fásann an dochar. Scaoil amach an fhírinne gan eagla. Cáin gach coir. Tuig an dochar, an chontúirt.
Tá an Coirnís fós ann. Lag ach ag fás. Muid fós ann chomh maith.
Is mé ag caint faoi na Ceiltigh le páistí i San Pedro na laethanta seo, cuireann sé ardáthas orm Gaeilge a mhúineadh dóibh is an grá atá acu di is an taitneamh a bhaineann siad aisti a fheiceáil. Muid fós anseo, fós ag deighleáil leis an tráma nach dtuigeann na páistí i San Pedro ar chor ar bith mar, buíochas le Dia, d’fhoghlaim siadsan bród, ní náire.
Rud amháin le briseadh againne: an dearcadh go bhfuilimid níos lú, an náire sin a chuir siad ionainn. Rud a d’fhás is atá fós ag déanamh dochair. Bris an náire sin le bheith saor. Tá sé sa chloigeann, a chairde. Tuig sin. Is féidir fáil réidh leis an tráma nuair a aithnímid an feall. Turas atá ann go bród is tuiscint ar an luach dochreidthe atá inár gcultúr is teanga is ionainn féin.
Seinn an chláirseach nó an chruit nó lig don Ghaeilge éalú amach trí do bhéal. Níl an ceol, teanga, ná cultúr briste. Cuir cearta chun tosaigh agus éist linn.
Ba mhór an onóir do Chéilí Rua bheith ar ais ag an Amharclann Ford 7/31/17. Thógamar ár gcairde The Ploughboys linn mar is ceoltóirí den scoth iad!
Tá go leor, leor daoine a thagann le chéile le seó mar seo a chur ar siúl ach buíochas is moladh faoi leith ag dul go Caroline ag an Ford, Erin Scanlon le Céilí Rua (cuid de CnaG – Craobh na nAingeal), na rinceoirí go léir is buíochas speisialta le Gypsy Camp, David a rinne solo dochreidthe, na daoine a chabhraigh leis na rinceoirí a ghléasadh suas don ócáid, Karl is a cheamara, Raivo ag an siopa, le chuile dhuine.
Tús na hoíche:
Bhí níos mó daoine ann ná anuraidh agus ceapaim go raibh craic ag gach duine ann. Anocht beidh Céilí againn arís i mBurbank. Beidh Seisiún Ford eile againn Lúnasa 11. Tá muid ag múineadh ag Campa Samhraidh i San Pedro gach lá an tseachtain seo agus beidh cuid againn ag Ramblin House eagraithe ag Scoil McNulty ar an Domhnach. Ag an am céanna tá ranganna ag dul ar aghaidh in Agoura, Culver, Redondo… is beidh Cultúr Club ar siúl an Domhnach seo chugainn le iománaíochr, Gaeilge, is rince.
‘Sé sin le rá, tá an saol níos Gaelaí ná mar a bhí ariamh anseo i gCathair na nAingeal. Sin bua.
Níos déanaí:
Pictiúirí, a chairde, go bhfeicfidh go bhfuilimid lán i ndáiríre ag scaipeadh an cultúr Gaelach i gCathair na nAingeal. Ballaí Luimní, Baint an Fhéir, Tonnta Thóraí, Rince Mór na Tine, sean-nós, AGUS rince na scuaibe déanta. Oíche dochreidthe is draíocht san aer ar an stáidse i measc na sléibhte Hollywood.
Bhaineamar ar fad taitneamh as mar a fheicfidh sibh leis an bpictiúr deireanach den oíche.
Ghortaigh mé bean aréir. Bean álainn, cineálta, lách. Ní raibh sé i gceist agam í a ghortú. Bhí mé ag caint níos mó ná ag éisteacht. Ag míniú an saol in Éirinn i dtéarmaí simplí ionaisc go dtuigfeadh duine nár fhás sa tír é.
Ghortaigh mé í le náire phoiblí. I ngan fhios dom féin nuair a tharla sé ach thuig mé é go tapaidh nuair a thit tost ar an áit. Náire an namhaid. Sin a deirim féin go minic. Ach an uair seo bhí mé féin ciontach as náire a chuir ar dhuine. Is níor thuill sí é.
Cháin mé cultúr a muintire is chonaic mé mar a ghoill sé. Is airím náire mé féin anois gur tharla seo. Ach níl an cic sa tóin a thug an tuiscint sin dom leath chomh mór leis an damáiste a rinne mé i ngan fhios dom.
Míniú de dhíth.
Tháinig an cheist ó dhalta a bhí tar éis pictiúirí de Ghlaschú fadó a thaispeáint dom. Chuaigh sí ag an Getty le breathnú ar thaispeántas ann is cheannaigh sí leabhar de na híomhánna ina dhiaidh. Tá sí ag iarraidh scoilt agus idirdhealú a thuiscint, sa stair agus anois. Díríonn sí ar an gcuma atá ar dhaoine is a dtimpeallacht, ar na focail ar na ballaí a mhúnlaíonn an cinéal saoil a bheas acu, an stair is stracadh scríofa ar a n-aghaidheanna. Go dtuigfidh sí is go mbeidh sí in ann scannán a chur le chéile le beochan leis an idirdhealú sin a léiriú go dhaoine nach bhfaca cheana é. Go ndéana sé maitheas don saol.
Daoine mar sin a thagann le chéile liom. Tá mé beannaithe. Tuigim sin. Is mé ag breathnú ar na pictiúirí le Thomas Annan, smaoinigh mé ar scéal san nuacht anois faoin Ord Oráisteach. Iad ag máirseáil i nGlaschú is an chathair anois ag smaoineamh ar cosc a chur ar na mairseálacha. Is uaidh sin a thánig an cheist: Cad é an tOrd Oráisteach?
An freagra.
Bhí go leor le déanamh agam aréir. Bhí mé ag iarraidh bheith i ndhá áit ag an am céanna. Brú. Míthuiscint. Ach ní leor sin mar leithscéal. Thug mé an freagra gearr éasca di. KKK na hÉireann. Is creidim gur fíor sin sa chaoi go bhfuil an tOrd bunaithe ar imeagla. Ach thit tost. Is bhí aer bainte den seomra. Is bhí bean trasna uaim gortaithe agam. Chonaic mé é ar a haghaidh. Is bhí orm smaoineamh cén chaoi.
Creidim go láidir go bhfuil fórsaí nach duigeann muid ag brú daoine le bheith le chéile. Le ceachtanna a mhúineadh dúinn. Tá áthas orm nach ndeachaigh mé áit eile aréir mar bhí ceacht ríthabhachtach le foghlaim agam. Ach, mo léan, dá bhféadfainn sin a fhoghlaim gan cnéacha doimhne a oscailt! Bhí mo mhíniú róshimplí. Tá a scéal féin ag chuile dhuine. Bhí cúis leis an ngeis a bhí ann fadó gan caint ar na rudaí seo. Mar sin féin, caithfear. Nílim mícheart gur fuathghrúpa atá ann ach nílim iomlán ceart ach an oiread. Níor éist mé.
Mar sin, seo mé i lár na hoíche ag iarraidh ciall a dhéanamh de. Thuig an bhean os mo chomhair amach an tOrd Oráiste níos fearr ná mar a thuigim é. Tharraing a hiníon grianghraf amach is bhí a máthair sa phictiúr gléasta i ngúna oráiste is í ag fágáil slán lena hathair a bhí ar tí dul ag mairseáil. Sin a rinne a seanathair roimhe. Is bhí cion aici ar a seanathair, duine nach ndéanfadh dochar do dhaoine riamh.
Mar a thuig sí an tOrd, ba rud sóisialta é. Chuir sí Ian Malcolm i gcuimhne dom. Duine a bhaineann taitneamh as scéalta, ceol, an Nádúr, an Ghaeilge. Conas is féidir liom a rá leis go ndéanann sé dochar? Cé mise le rá leis nach dtuigeann sé an tOrd? Ach caithfidh mé. Mar tá imeagla ann. Ach caithfidh mé m’fhocail a athrú.
Níl maitheas ar bith i náire a chur ar dhaoine. Is caithfidh mé éisteacht níos mó le tuairimí éagsúla. Caithfimid go léir sin a dhéanamh san am seo romhainn is daoine ag ceapadh go bhfuil a gcultúr i mbaol. Fíor ar dhá thaobh ar a laghad sa tír. Níl sé éasca.
Conas leigheas a chur ar an scéal? Bhí duine eile le déanaí ag gearáin faoi cheisteanna a fhreagairt faoi stair na hÉireann is muid anseo i SAM. Níl sé féiráilte. Tuigim sin. Ach tá sé níos mó is níos tábhachtaí ná an scoilt inár dtír féin. Baineann sé le scoilt ar bith. Leagan den stair nach bhfuil fíor faighte ag chuile dhuine ar scoil. CAITHFEAR caint ar an fhírinne. In Éirinn agus i SAM, caithfear caint ar impiriúlachas. Is sin rud nár mhaith le daoine a chloisteáil.
Conas?
Le scéalta a roinnt. Le teacht ar an fhírinne le chéile. Le geis is náire a ghlanadh amach. Le tuiscint. Níl gach duine in aon ghrúpa mar an gcéanna. Bíonn daoine ag iarraidh a muintir a shásamh. Tá cumhacht ag ordaithe agus ag eaglaisí is tá gá leis an gcumhacht sin a bhain díobh nuair a dhéanann siad dochar.
Labhair amach go soiléir faoin dochar féin. Dírigh ar sin. B’shin mo cheacht. B’fhéidir go bhfuil an dochar fite fúite le grúpa ach bíonn daoine sa ghrúpa sin nach dtuigeann sin nó a fhanann amach ón ngné sin de.
In am dom breathnú ar seo arís is é a roinnt le daoine:
In am dom éisteacht le scéalta níos mó, go foighneach, gan deifir, le foghlaim. In am dom scríobh le mo bhrón a chur in iúl di. Duitse freisin, Ian.
Ceisteanna móra an tsaoil. Obair ar maidin. Codladh de dhíth. Oíche mhaith, a chairde. Maith dom mo sheafóid le bhur dtoil.
