956. Peter Romano 1959 – 2019

Note: This post is not finished. There are so many more things to add. Huge thanks to Steve Pribyl who spoke and played and recorded for others and for being brave. To everyone who came from near and afar, for those (CIACLA) who made this space available to us. To those who brought watermelon and those who set out brown bread and cheese and those who were quiet but were there. Will be adding more when I can.

We had two celebrations here. The first was to hold ourselves up as we waited for word of the official wake. We gathered at CIACLA.

Seo an pictiúr a chuir Mark Romano amach. Míle buíochas leis. This is the picture of Peter from his brother Mark that captures the light and joy he brought with him everywhere.

Ceiliúradh a bhí ann i ndáiríre, cé go raibh ár gcroíthe briste. Daoine ag teacht le chéile le cuimhniú ar Peter Romano a d’imigh uainn róluath: le caint faoi, le ceol a chasadh is rince a dhéanamh, le bheith ann lena chéile, le grá a roinnt mar a rinne sé linn. Ní raibh a fhios againn ag an am ach ba é taom croí a ghoid uainn é. Ní raibh éinne ag súil leis.

Bhailigh ceoltóirí, amhránaithe, filí, daoine le scéalta, rinceoirí, cairde in aon áit amháin le cuimhniú ar saoi a bhí imithe romhainn. Saoi le croí ollmhór.

Bhí seisiún ann ar dtús ag CIACLA ach bhí sé deacair a dhéanamh amach cár thosaigh an seisiún agus cár thosaigh an tórramh ach bhí sin an-nádúrtha go deo. Thaitneodh sin leis. Go hoifigiúil, stad an seisiún ag a trí agus thosaigh an tórramh ina dhiaidh sin ach bhí roinnt mhaith de na ceoltóirí ann do Pheter ón tús.

CEOL: Bhailigh na ceoltóirí le chéile! Le cláirseach, bodhrán, fidil, feadóg, giotár… Tháinig siad ó i bhfad, i gcéin. Mar bhí orthu bheith le céile le cuimhniú ortsa, Peter. Is chas siad ón gcroí le grá is le meas is le buíochas is le scil. Is bhí sé iontach.

Ealaín

Sin ealaín Maser, Éireannach, sa chúlra. Rud a thaitneodh leis freisin, ceapaim.  Muid fíorbhuíoch as an spás seo a fháil ó Matthew Nevin agus ó Shinéad Finnerty-Pyne don ócáid seo. Chonaiceamar a rinne sibh! Mo cheol sibh! Beidh cuimhne i bhfad ar an gcineáltas seo. Chabhraigh sé go mór. Bhí gá géar leis is bhí faoiseamh ann.

Ealaín na linne seo le ceol linn leis na cianta. Pics le Lynnette Kay

Is bhí an ceol thar barr mar tháinig sé ón gcroí.

Amhránaíocht

Tá sé fíor. B’é ár laoch é. GRMA, Saya! Bhí mé ag ceapadh go raibh sé ann ag éisteacht agus ag breathnú anuas orainn.

Chas Eoin, Pat, Ken, is go leor eile amhráin den scoth is thit na deora is bhí leigheas ansin.

Rince

Bhí idir óg agus aosta ag déanamh rince ann. Bhíodh fáilte i gcónaí ag Peter roimh na rinceoirí. Is d’ardaigh sin ár gcroíthe. Is minic a tháinig sé isteach sa rince lena ghiotár linn.

Tuilleadh pics agus físeáin ag teacht. GO RAIBH MAITH AGAIBH, laochra atá fanta againn in LA agus sibh a tháinig ó áiteachaí eile i gcéin. Thug sibh ómós dó mar is cóir. Seo an chuid is fearr dínn. Bheadh áthas air ceol mar seo a chloisteáil, le tuiscint go leanfaimid ar aghaidh le cairdeas is cineáltas mar a mhúin sé dúinn a dhéanamh.

The second wake and celebration was held at the Celtic Arts Center 8/5/2019 agus seo mar a bhí. Bhí sé plódaithe, mar is cóir is bhí a dhearthair is a chlann ann. Pics le Joeseph Lopez.

Roinn daoine, scéalta, amhráin, rine, ceol is bhí grá san aer. Ardmheas do Mark Romano a bhí ina fhear an tí. Sárjab! Naomh a bhí i Peter Romano a d’ardaigh muid ar fad le grá is cineáltas. Mairfidh a mhúin sé dúinn go deo.

Ceiliúradh 1

Ceiliúradh 2

Mé chomh buíoch sin as a thug sé dúinn ar fad! Seo cuimhne amháin

Anseo a fuair Conradh na Gaeilge spás lán le fáilte is grá.

Seo an leagan a roghnaigh mé dó den Parting Glass:

Abair Slán
Liricí:
1. Bhuel cibé saibhreas a bhí aige, tá sé caite ar a chairde dhíl
Agus cibé dochar a rinne sé, dó fhéin a rinne sé an dochar sin.
Níl rud ar bith suarach a rinne sé. Ní bheidh dearmad air is é sa chré.

Curfá: Líon go barr an gloine is abair, Slán.
Oíche mhaith is aoibhneas daoibh, mo chlann X2

2. Is iomaí uair i lár an lae go raibh muid thíos & muid ar strae
Thug sé cabhair dúinn is muidne thíos agus thug sé fáilte romhainn ar ais arís.
Ba bhreá liom seans sular imigh sé, le rá leis gurb é solas an lae.

Curfá: Líon go barr an gloine is abair, Slán.
Oíche mhaith is aoibhneas daoibh, mo chlann X2
3. Na cairde uilig a bhí aige, tá siad brónach go bhfuil sé imithe.
Is an ceol a bhí aige ina chroí, tá sé liom is mé ag dul a luí.
Tá bóthar fada le taisteal fós, ach cuimhní againn ar a nós.

Curfá: Líon go barr an gloine is abair, Slán.
Oíche mhaith is aoibhneas daoibh, mo chlann X2

Agus seo ó Peter é féin. Comhairle dúinn ar fad. GRMA, Jas Hilsdon

Saya, you need to make an album of his songs, a chroí.

955. Pop-Up Lúnasa ’19

Tháinig Pop-Up Gaeltacht, Lúnasa in LA go luath i mbliana. Rinneamar an ceiliúradh sin an 28 Iúil.

Bhí sé ceapaithe bheith againn ag CIACLA ach os rud é go raibh ceiliúradh le déanamh ar shaol iontach Peter Romano, chuireamar an Pop-Up ar leathtaobh le spás a thabhairt do dhaoine le scéalta a insint is ceol a chasadh.

Athrú ama.

Seo an plean

Thosnaíomar le cúpla focal ag CIACLA. Gaeilge ag foireann CIACLA, maith iad!

Seo a tharla:

Ach ansin bhí an Pop-Up againn ag a 5:00in in O’Brien’s. Buíochas le Haley a tháinig liom, le Willie a chuir Fáilte romhainn, le gach duine a ghlac páirt ann. Maith sibh!

Seo cuid de na pics de:

Bhí sióga ann fiú agus Gaeilge acu.

Is le Afton agus Haley ag rince is ceoltóirí den scoth ann, bhí sé ar fheabhas!

954. Le buíochas, Peter Romano

Bhuail sé sinn mar thonn, an nuacht go bhfuil Peter Romano imithe uainn. Is tá croíthe briste ar fud na cathrach agus ar fud an domhain mar duine uasal a bhí ann. Is ní rabhamar ag súil leis. Is tá sé deacair a thuiscint. Ach sin a tharla. Is anois, inseoimid a scéal.

Ar maidin inniu, tháinig an scéal go raibh sé imithe uainn agus fós deacair dúinn ar fad sin a thuiscint. Fuair a dheirfiúir bás le déanaí. Caithfidh go raibh sin dian air.

Sin Peter ar an ngiotar sa chúlra: an duine is uaisle a chas mé air riamh. Scríobhaim le deora ag titim anseo. Rud nach raibh mé in ann a dhéanamh sa phic thuas.

A scéal? ‘Séard atá ar eolas againn faoi ná gurbh é an duine b’uaisle a chas orainn ar fad.

An chéad uair a chonaic mé é, bhí sé ag casadh Caledonia. Bhí sé iomlán caillte sa cheol, a chroí istigh ann. Fós sin an t-amhrán is ansa liom uaidh i mo chuimhní. Nuair a bhí sé críochnaithe, mhol mé a rinne sé is dúirt gur airigh mé mar a mhothaigh sé na focail agus an t-amhrán go hiomlán. Ansin thosaigh sé ag caint is d’fhoghlaim mé ar an bpointe go raibh duine fíorspeisialta ag caint liom, duine nach raibh in ann ach maitheas a dhéanamh, nach raibh in ann ach cabhrú le daoine eile, nach bhféadfadh tada a dhéanamh ach áilleacht is cineáltas a roinnt leis an domhan. As sin amach chasadh sé Caledonia domsa nuair a d’fheiceadh sé mé, Galway Girl do dhuine eile… Thuig sé is chuimhnigh sé ar a thaitin le chuile dhuine. Is thug sé spás dúinn ar fad le fás, le foghlaim. An ceacht is fearr uaidh: cineáltas.

Chonaic Peter áilleacht i ngach áit agus i ngach duine. Seo pic uaidh le déanaí agus nuair a scríobh mé Úaú, d’fhreagair sé as Gaeilge. Mar, sin Peter. Sin an focal deireanach a fuair mé uaidh: buíochas. Meas aige ar chultúir eile, ar theangachaí, ar dhaoine. Anam uasal aige.

Bhí sé le Conradh na Gaeilge, Craobh na nAingeal agus Céilí Rua ón tús is muid ag an Wilde Thistle le Caity Wallace. B’shin ár gconsalacht in LA. An café sin. Bhí ceachtanna againn saor in aisce do dhaoine: Gaeilge, Gàidhlig, Gaelg, rince… Bhí draíocht ann. Spás d’ealaíontóirí, filí, rinceoirí, Gaeilge, ceoltóirí. Ní hamháin go raibh fáilte ollmhór ann ach bhí muintearas is meas is na daoine is fearr ann. Is ansin atá na cuimhní is fearr atá againn. Díreach an tús a bhí uainn, áit dhearfach. Cibé a bhí uait, ní raibh ach iarraidh ar Peter agus bheadh sé agat. Bhí sé le fáil do gach duine, aon uair, aon áit, le grá, le cúnamh, le croí ollmhór, le ceol.

Seo thíos an fógra deireanach uaidh ar Facebook. Is cuimhin liom gur thaitin sé liom mar seo a bhím ag iarraidh a mhíniú go minic: caithfear a thuiscint an fhadhb le teanga agus cumarsáid. Ní mar an gcéanna a labhraíonn fir is mná. Leabhar maith ag Deborah Tannen faoi. Tabhair seans do dhaoine. Cinnte gur chuala tú a chuala tú ach seans maith nárbh sin a bhí an duine ag iarraidh a rá. THUIG, Peter. Thuig sé daoine. Is bhí sé i gcónaí ag taispeáint dúinn conas bheith níos fearr.

Ach, féach ar an emoji. Ní raibh drochfhocal uaidh riamh. Ní raibh ach grá ann. Na ceachtanna a d’fhág sé dúinn!

Finn McCool’s thíos. Jameson Pub anois, faraor. Finn McCool’s dúinn i gcónaí.

Seo an áit ina mbíodh sé ag seinm go minic le déanaí agus tuigim go mbeidh sé fíordheacair dá chairde sa ghrúpa seo. Grá mór dóibh ar fad. Bhíodh Céilí Rua ag damhsa leo ó am go ham ach muid lena dhearthair Mark le The Ploughboys níos mó le déanaí. ACH gach uair is muid ag damhsa leis, bhíodh grá is fáilte is áthas uaidh. Seo iad na cuimhní a mhaireann.

Pic uaidh thíos:

Bhain sé taitneamh as áilleacht an tsaoil is roinn sé sin linn. Bhí sé buíoch as a thug an saol dó is an deis aige áthas a chur ar dhaoine eile.

File. Saoi. Chonaic sé stoirm ach thaispeáin sé a háilleacht dúinn.

Cuimhneoidh mé ar Peter mar seo, pic óna leathanach FB thíos

Fear i ngrá leis an Nádúr, le háilleacht, le ceol, leis an saol, le maitheas, le grá is bhíomar ar fad i ngrá leis. Slán abhaile, Peter Romano. Beidh cuimhne ort is do chineáltas go deo anseo. Buíoch go raibh aithne againn air seal.

An focal deireanach uaimse? Mar a bhí aige…

Buíochas.

 

953. Port na bPúcaí

Foilsithe ar Youtube Bealtaine 10, 2019

Bandcamp: http://tinyurl.com/y2nstc3g

Ceannaigh é ar iTunes: http://tinyurl.com/y3hjex5n

Spotify: http://tinyurl.com/y3ghyswg

Is bean ón slua sí mé do tháinig thar toinn

I am a woman from the Fairies who has come over the waves

Is do goideadh san oíche mé tamall thar lear

And I was taken at night for a while abroad

Is go bhfuilim as riocht so fé gheasa mná sí

And I am in this state under the spell of the fairy woman

Is ní bheidh ar an saol so go nglaofaidh an coileach.

And I will not be in this world until the cock crows.

Is caitheadsa féin tabhairt fén lios isteach

And I must go into the fairy fort, 

Ní taithneamh liom é ach caithfead tabhairt fé.

it is no pleasure for me but I must do it. 

Is a bhfuil ar an saol so, caithfidh imeacht as

And all that is in this life must leave it

Ach béadsa ag caoineadh ‘n fhaid a bheidh uisce sa toinn.

But I will be weeping as long as water remains in the wave

Is ná deinig aon ní leis an ndream thíos sa leas…

And have no dealings with the crowd that is down in the fairy fort…

 

952. Cóilín Don Owens 1943 – 2019

Rugadh Cóilín Don Owens ar an 6iú Eanáir 1943. As Rath Cheannaigh i gCo. na Mí, d’fhreastail sé ar scoil i Ros Comáin.  Seamus a bhí ar a athair is Sarah ar a mháthair. Chuaigh Cóilín go SAM is bhain sé céimeanna amach ó Ollscoil Notre Dame i SAM, ó NUI BÁC in Éirinn, agus ó Ollscoil Kent State i SAM. Is fuair sé bás ar an naoú Iúil i mbliana.

Ba é Ollamh Emeritus ar Litríocht ag Ollscoil George Mason agus d’fhoilsigh sé leabhair faoi litríocht na hÉireann. Ina measc, bhí leabhair faoi Dubliners le Joyce:

A Painful Case, foilsithe i 2007 agus

Before Daybreak: “After the Race” and the Origins of Joyce’s Art, foilsithe i 2013.

Bhí sé ina chathaoirleach ar an Irish American Cultural Institute, agus ar Chonradh na Gaeilge i Virginia is deirtear gur oibrigh sé go dian ar son na hÉireannaigh i Virginia.

Guímis sólas dá bhean Julianne, is dá pháistí Seamus and Conor, is dá gharpháistí a Roenn agus Arlan. Mór an trua nár chuir mé aithne ort sa saol, a Chóilín, ach súil agam go mbeidh Gaeilge ar neamh agus comhrá againn ansin. 

951. Greann, Gráin, is Grá

Bhí cuairteoirí againn ó San Francisco in LA aréir le Ireland Week agus greann a cheiliúradh. Tháinig Michael Treacy (Leasconsal Mheiriceá Thiar) agus muintir Conlan a thugann tacaíocht do CIACLA (féach atá ar siúl ag CIACLA i mbliana anseo) go seó i Santa Monica is dúirt Michael cúpla focal le tús a chur leis an oíche is an spraoi. Bhí cáis is deoch ann roimh ré is chuile dhuine ag caint faoi ócáid mhór na bliana le teacht: Ireland Week in LA, Samhain 2019. Is chomh maith leis sin, bhíomar ar fad ag súil le greann is craic na hoíche.

Os ár gcomhair amach don oíche aréir: Frank Cronin, Emma Pyne, Tamer Kattan, Kate Quigley, Katrina Braxton, Laurie Kilmartin, Debra Di Giovanni agus Lords of Strut. Greann, gráin, is grá san oíche. Sin dráma! Tosnóimid le

Greann

Cad é? An comedy nó comic relief atá sa ghreann? Faoiseamh uainne ar fad. Mar sin, bhí slua ag an CIACLA. Nach maith sin! ‘Séard atá uaimse ó oíche ag breathnú ar dhaoine ar stáidse ná neart ábhar machnaimh freisin. Is bhí sin ann, cinnte!

Bhí ionadh ar an dara bhean ar an stáidse (nach Éireannach í) go ndearna an tÉireannach a bhí ar an stáidse roimpi an oiread sin trácht ar conas fear a shásamh. Beag caint ar mar a thugann sé sásamh di mar ní tharlaíonn sin de réir dealraimh. Yep. Ní seo an stuf a chualamar ar scoil. Bhíomar ag éisteacht. An obair atá le déanamh againn (na mná) le sibh a shásamh ach cad a fhaigheann muidne? Srannaíl. Mar is cuma libh. B’shin an teachtaireacht. Fair point. Fiú é a rá cé go rabhamar fós ag iarraidh a oibriú amach cá raibh an oíche ag dul.

Caithfidh mná na hÉireann caint a dhéanamh ar an ábhar seo agus muid cineáilín ag an áit ina raibh an Destape sa Spáinn i ndiaidh Franco nuair a chuaigh daoine thar fóir ag déanamh rudaí nach raibh ceadaithe cheana. Iomlán thar fóir sa Spáinn agus nílimid ag an bpointe sin mar níl saoirse againn fós. Nílimid cleachtaithe leis an méid saoirse atá againn fiú, ná compórdach leis. So, bhí na mná ar an stáidse ansin, exorcising demons dúinne mar a déarfá. Saoirse uathu nach mbaineann le fir a shásamh. Bhí na fir ar an stáidse níos láidre agus siúráilte dhóibh féin mar, bhuel sin mar atá an saol. Fós. Go láidir.

Bua sa ghreann an oíche seo ag Lords of Strut mar tá sé tuillte acu. Iontach greannmhar agus scileanna acu! Bhí duine míshásta liom mar níor thug mé bualadh bos dóibh ag tús na hoíche sula bhfaca mé iad. Ní mar sin a oibríonn sé, leads, mar a d’inis na mná ar an stáitse daoibh aréir!

Seans go raibh an bua ag Debra Di Giovanni freisin mar bhí bualadh bos ollmhór ann di ach bhí mise taobh amuigh ag an am sin ag caint le duine agus níor chuala mé í, faraor. Caithfidh go raibh sí iontach.

Fós, b’fhiú go mór an comhrá sin a bhí agam.

Raightso. Sin an greann. Anois.

Gráin

Ní mórán de agus ní fhaca mórán é. Caithfidh go bhfuil sé deacair seans a thabhairt do chuile dhuine i comedy mar teipfidh ar dhuine éigin sa chóras sin. Ach sin an saol, an dúshlán, is an deis seans a thabhairt do dhaoine. Is maith sin. Anuraidh agus i mbliana, theip ar dhuine amháin san lineup. Más rud beag é, scaoilimid leis. Drochlá ag chuile dhuine againn. Má tá gráin ar an stáidse (ciníochas nó fuath ban), labhraímid amach. Mar ní cóir go mbeadh ardán ag gráin riamh. Chuala mé leithscéal faoin bhfear anuraidh ach ní drochoíche a bhí aige ann ach ciníochas láidir a d’aithin chuile dhuine san áit. Is bld, rinne siad an rud ceart anuraidh agus bhain siad den stáidse é tapaidh go leor gan troid, gan trioblóid. Maith sibh. Bualadh bos. B’shin an rud ceart le déanamh. Anois, aréir. Nuair atá scil ag duine, is féidir leis jóc a dhéanamh agus deighleáil le hecklers go maith. Éasca domsa seo a rá. Ní raibh mé ar an stáidse. Ach bhí mé ann nuair a rinne mná iarracht barróg a thabhairt don lead nach raibh in ann deighleáil le hecklers ag deireadh na hoíche taobh amuigh, le rudaí a chur ina gceart (cé nach raibh gá dóibh sin a dhéanamh). Chonaic mé gráin uaidh nuair a chaith sé a lámha san aer is nuair a bhéic le fearg, Don’t let them touch me! is away leis ar buile amach an doras. Is d’aithin mé fuath ban láidir. Lead eile le scriosadh ón lineup, leads. Ná déan leithscéal dó.

GRÁ: an chumhacht is láidre!

Thar aon rud eile, bhí grá san oíche aréir. An áit plódaithe le daoine ag baint an-taitneamh as a chonaic siad. Moladh go deo leis sin. Moladh faoi leith anseo do Frank Cronin. Is é a tharraing gach rud le chéile anuraidh agus a roinn scéal dom i mbliana a thugann le fios dom cén fáth a roghnaíonn na daoine is fearr an jab seo. Tugann sé áthas dóibh áthas a thabhairt do dhaoine eile mar tuigeann siad brón agus an saol agus conas cúrsaí a fheabhsú. Sin grá. Is tá ARDMHEAS agam ar sin. Thar aon rud eile, caithfear tuiscint a bheith ag duine a dhéanann greann. Tuiscint ar an saol, ar an nóiméad sa stair, ar an áit is na cultúir, ar dhóchas agus ar mar is fiú an turas seo. Níl sé éasca ach nuair a oibríonn sé, tá draíocht ann. Is BHÍ draíocht ann aréir. Maith sibh a roghnaigh an jab seo agus a chuir daoine sna tríthí aréir. Tugann sibh leigheas don anam.

GRMA, CIACLA a d’eagraigh an oíche den scoth agus ag Ireland Week a rinne RéamhLáinseáil ann. Muid ag súil go mór le gach atá ag teacht i mbliana, Deirdre. Go n-éirí an t-ádh leat. Dochreidthe atá déanta go dtí seo! Éacht. Mar sin, ar aghaidh linn le fuinneamh, le spraoi, le greann, le tuiscint, le chéile. Bí réidh, LA. Tá na Gaeil anseo is guth acu! Doirse ag oscailt. Caint ar siúl. Smaointe le roinnt. Maitheas le déanamh. Éire Rising.

 

 

 

950. Clannad ar Oighear

Ar mo tharraingt siar go Carn tSiail dom

Go haonach bliantúil n Féil’ Muire Mó

Tharla an ainnir as an taobh aniar dom

Is í go cianmhar ‘gabháil tharam sa ród

Dar liom féin, ó, gur scar mo chiall uaim

Mar bheinn ag siabhrán nó seal ag ól

Chonacthas domhsa gur dhorcha an ghrian gheal

Le taobh ‘ach dealramh ‘raibh ina grua mar rós

Bheannaíos féin go preab don mhaighdean

Agus feasbhaidh céille ní raibh in mo ghlór

D’fhiafir mé féin dí ‘raibh aon fhear in Éirinn

A ghlacfadh sí ‘e roghain orm ins an ród

D’fhiafir sí domhsa cá raibh mo léine

Mo bhuig, mo bhéabhar, ‘s gan fiú na mbróg

Go mb’annamh a chonaic sise sac ma éideadh

Ar fhear ag bréagadh cailín óg

Níl siúd áit ó íochar Fhánad

Nach bhfuil mé i ngrá le bean nó dhó

Bean sna Rosa thiar i Mín na Manrach

Ó thaobh Ghleann Átha ‘go dtí ‘n Mhucais Mhór

Dís i mBaoilleach, dis i mBáineach

Bean in Árainn ‘s a chois Ghaoth Dobhair

Ó Leitir Ceanainn go dtí mullach Gháigin

‘S go Curraoin Mhanuis a chois an róid

Bhí mé ar an Mhuine Mhór is i gCaisleán Cába

I mBaile Uí Dhalaigh is i Lios na Sciath

Bhí me i Muineachán agus ar an Ghráinsigh

Is ag Droichead Chúil Áine le corradh is bliain

Aréir a tharlaigh i nDroichead Átha mé

‘S anocht atá mé fá Charn tSíail

‘S anois más roghain leat ar fhearaibh

Fáil mé Seo mo lámh duit, bíom ag triall

949. Na hÉireannaigh i gColorado

Inniu an 12th. Tuigeann daoine in Éirinn go gciallaíonn sé sin ciníochas ceadaithe go hoscailte le bannaí, mairseáil, agus tinte cnámha sa tuaisceart. Bagairtí is contúirt. Mar sin éalaíonn go leor daoine ón áit don Deireadh Seachtaine. Rogha eile anois le éalú ón ionsaí: Colorado! Tá Féile ann inniu go dtí an 14ú Iúil. Maith an rud go bhfuil Féile na nGael ar siúl acu i gColorado. 

Mé fiosrach faoin líne deireanach acu ar a suíomh: There is a designated Freedom of Expression area outside of the Main Gate. Nach bhfuil saoirse cainte sa tír uilig?

Ar aon chaoi, mar a tharlaíonn sé, tá stair fhada ag na hÉireannaigh a d’éalaigh ó Éirinn go Colorado.

Seo pic le alt ag Simon Carswell san Irish Times in alt 16/9/2016

Anseo, má théann túdhá uair a chloig siar ó Denver go hard sna sléibhte i Leadville, tiocfaidh tú go reilig ina cuireadh níos mó na míle mianadóir le gaol leo a tháinig go Colorado as Éirinn idir 1877-90. Níl ainm ar bith ar chlocha ann ach fógra Old Catholic (Free Catholic ar mhapaí – mar ní sclábhaithe a bhí iontu?) ann ar an mbealach isteach dó. Caite ar leathtaobh. Beagnach dearmadtha.

An bhrionglóid Mheiriceánach nó an tromluí a bhí ann? Fuair an chuid is mó acu bás i bhfad ró-óg is bhí saol crua acu.

Evergreen an t-ainm atá ar an reilig agus go minic ceapann daoine go bhfuil na sléibhte níos glaise thar lear ach ní mar sin a bhí an saol ag na daoine seo. Mharaigh an obair, an áit (uafásach fuar sa gheimhreadh), agus na coinníollacha oibre iad. Is dócha nárbh shin a bhí siad ag súil leis nuair a d’fhág siad Éirinn fadó. Táim ag smaoineamh anois ar churfá ó amhrán faoi mo bhaile féin:

I remember that bright April mornin’ I left home to travel afar.
To work till you’re dead for one room and a bed, it’s not the reason I left Mullingar!

Ach ní ón Muileann gCearr a tháinig siad ach beirt as cúigear acu ó na hAilichí ar leithinis Bhéara. Ainmneacha ar nós Ó Súilleabháin, Mac Cárthaigh, agus Ó hOireachtaigh ina leagan Gallda, Sullivan, McCarthy, agus Harrington chomh coitianta sin i Leadville is a bhí siad i gCorcaigh.

Thug Michael Davitt cuairt ar Leadville, mar aon le Oscar Wilde. Tugadh ainmneacha mar Emmet, Wolf Tone, agus Parnell ar na mianacha. Bhí Leadville Gaelach. Éireannaigh go leor ann.

Caint againn anois anseo i SAM ar an ndaonáireamh. Trump ag iarraidh faitíos a chur ar dhaoine le ceist faoi shaoránacht. Cé gur thosaigh sé le daoine a tháinig thar an teorainn ó Mheicsiceó, níl aon duine slán anois. Tá brabús le déanamh as príosúin príobháideacha agus faitíos ar Éireannaigh sa tír seo nach bhfuil páipéirí oifigiúla acu. Ní deas iad campaí Trump. Leithscéal le sclábhaíocht a fháil ar ais sna príosúin príobháideacha seo.

Dar leis an ndaoráireamh i 1880 bhí 3,000 i Leadville a rugadh in Éirinn. Ní raibh an scéal mar an gcéanna do gach duine. Seo scéal faoi Thomas Walsh a d’éirigh go geal leis i Leadville ó 1877 ar aghaidh. Ach bhí sé cairdiúil leis an diabhal An Rí Leopold ón mBeilg.

Beidh Jim Walsh ag an bhFéile an deireadh seachtaine seo i gColorado. Ní fios dom an bhfuil gaol aige leis ach tá scéalta go leor aige faoi na hÉireannaigh óna thaighde ar an ábhar seo.

Léigh tuilleadh (as Béarla) faoi na hÉireannaigh i gColorado anseo.

Is féidir a bheith bródúil as an oidhreacht seo agus is maith sin. Ach ná ceap go raibh rialtas SAM go maith do na hÉireannaigh.  Nuair a lean na mílte Michael Mooney nuair a chuaigh sé ar stailc i Leadville i 1880, bhí freagra láidir ag an rialtas air le foréigéan leis an stailc a stopadh. Chuaigh siad ar stailc arís agus bhí an freagra céanna ag an rialtas. Seo stair SAM arís is arís eile. Stát agus brabús v na daoine a dhéanann an obair is deacra.

Mar sin, inseoimis an scéal le tuiscint, le croí, le foghlaim, le bheith níos fearr mar dhaoine sa chaoi ina dtugaimid meas do na daoine a thagann chuig an tír seo ó thíortha eile, le meas do chearta, le meas don bhrionglóid (ní le bheith saibhir ach le bheith slán agus aitheanta, le meas).

Ná déanaimis dearmad orthu.

Meas do na hÉireannaigh i gColorado anois agus iad atá ag cur Pop-Up Gaeltacht ar siúl ann. Ól pionta nó dhó don dream fadó le bhur dtoil: abair Ó Súilleabháin, Mac Cárthaigh, agus Ó hOireachtaigh srl. Mar chuimhne. Le meas. Mar is cóir. Is sláinte daoibhse ansin anois.