Scríobh Pablo Neruda The United Fruit Company, dán ó Canto general (1950), faoi na trioblóidí i Meiriceá Theas.
Spreagtha ag atá ar siúl ag an mBBC faoi láthair, a thugann le fios go noibríonn siad ar son na himpireachta fós, seo leagan eile den dán sin.
Neruda Siansach
Tá comórtaisí againn don Aonach Éireannach i Long Beach an deireadh seachtaine seo.
Beidh Scéalaíocht, Filíocht, agus Amhránaíocht in onóir Breda Cusack, Dolly Martin, agus Marsha Sculatti nach maireann ann.
Tá teastaisí & trófaithe againn do na buaiteoirí.
Ach cad a dhéanfaidh daoine? Le bheith réidh don stáidse, seo cúnamh dóibh atá ag iarraidh scéalta, rannta, agus amhráin anseo:
Samplaí
Cailleadh fear ar an mbaile seo uair amháin. Chuaigh duine dá ghaolta ag lorg cairr lena chorp a thabhairt chun na reilige. Ach, mo léan, ní raibh aon charr ar fáil. Thosaigh siad uilig ag caint sa teach agus ag fiafraí dá chéile céard a dhéanfaidís gan charr. An chéad rud eile chuala siad guth as an seomra ag rá: “Seo, ná bac leis an gcarr. Siúlfaidh mé ann.”
1. Amhrán: Téir Abhaile, riú
Curfá: Téir abhaile ‘riú ! X2 Téir abhaile ‘riú Mháire !
Téir abhaile ‘riú ‘s fan sa bhaile mar tá do mharghadh déanta.
1. Is cuma cé dhein é nó nár dhein. Is cuma cé dhein é, a Mhary.
Is cuma cé dhein é nó nár dhein mar tá do mharghadh déanta.
2. Pós an píobaire. X2 Pós an píobaire, a Mhary.
Pós an piobaire I dtús na hoíche is beidh sé agat ar maidin.
3. Níl mo mhargadh. Tá do mhargadh. Níl mo mhargadh déanta.
Tá do mhargadh. Níl mo mhargadh. Tá do mhargadh déanta.
1. Rann: Na Blátha Craige
A dúirt mé leis na blátha: “Nach suarach an áit a fuair sibh le bheith ag déanamh aeir
Teannta suas anseo le bruach na haille,
gan fúibh ach an chloch ghlas & salachar na n-éan,
áit bhradach, lán le ceo agus farraige cháite,
Ní scairteann grian anseo ó Luan go Satharn le gliondar a chur oraibh”
A dúirt na blátha craige: “Is cuma linn, a stór. Táimid faoi dhraíocht ag ceol na farraige.”
2. Gadaíocht, Dún do Shúile, An tEarrach Thiar
3. Srl
Féach
Pioc na cinn is ansa leat agus ádh mór ♥.
Dán Cumhachtach
Amhrán Luaite sa Dhán
Is linn an t-oileán seo, ní faoi scáth na spuaice
D’imigh mo Dhaid ón saol seo i mí na Samhna i mbliana. Bhí 90 bliana aige anseo is chaith sé roinnt mhaith den am sin ag scríobh don Westmeath Examiner.
Cheap mé go mbeinn ag scríobh dán dó faoin am seo. ACH, is mé san mbaile ag dul trí na leabhair aige, tháinig mé ar leabhar scoile leis. Atlas. An domhan ar fad ann ach is léir nach raibh suim aige sa thíreolaíocht. Is léir gur chaith sé an t-am sa rang ag scríobh dánta ar chúl na mapaí. Bhí bronntanas fágtha aige dom, i ngan fhios dom le blianta fada, san Atlas sin. Mé ag léamh anois na smaointe a bhí aige is é óg. É fós ag míniú a shaol dom trí na focail seo. Pearsanta.
Seo thuas dán a scríobh sé do mo mháthair sula raibh said pósta. Bhí sé 19 ag an am. Tá mé tar éis a fheiceáil inniu at Tweet ó @britishlibrary mar a bhí leabhar nóta William Blake
An stíl fadó. Ar aon nós, ar ais ar a scríobh mo Dhaidí. Ba chóir dom a mhíniú gur thaitin filíocht Percy French go mór léi. Seo an t-amhrán The Mountains of Mourne ach d’athraigh Daidí na focail le ceist thábhachtach a chur uirthi. Ní raibh tideal air ach roghnaigh mé I Dare to Enquire ón véarsa deireanach a bhí aige. Deacair an scríbhinn a dhéanamh amach scaití.
Nioclás Mac an Fhailigh & Peigí Ní Chochláin
I Dare to Enquire
O Peggy, it seems that this world of toil
Is rendered an Eden each time that you smile.
All cares and all troubles take flight with the wind
To leave love resplendent and beauty behind.
The bold Spanish maidens for beauty renowned
Are as fair as the lily and gay, I’ll be bound.
But none fairer than thee, none ever could be
While the Mountains of Mourne sweep down to the sea.
We’re told that in London they once dug for gold
And now in this era we’re digging threefold.
But it’s not just for gold but this dislodging of hearts
Which often are bricks and severed in parts.
‘Tis said that in science we’re so far advanced
That life’s now a luxury by intentions enhanced.
If this folly were nurtured, I’d not wonder to see
The mountains of Mourne sink down ‘neath the sea.
One day as the sun shone I chanced just to stray
When who should I meet but sweet Peg on her way.
The sun’s rays grew brighter till it shone doubly bright
And my pulse it responded to welcome the sight.
Thus in life if ‘tis fated that sorrow prevail,
Joy comes to the rescue when all seems to fail.
And the darkest of clouds soon brighter will be
Than the mountains of Mourne sweeping down to the sea.
From time immemorial from Meath’s godless shade
This changing of hearts ‘to a custom was made.
The maid gave her heart, the lad likewise did.
And sometimes they were exchanged to the highest-made bid.
Of all this confusion I do not approve
Let your heart join with mine as a unit of love.
Then there’ll be but one heart for you and for me
While the mountains of Mourne sweep down to the sea.
Let us all take our choice and examine its source
Are the decisions for better or worse?
But too, hearts when exchanged will parted remain
And before long grow cold and weighty with strain.
But two hearts that are young with true lovers’ embrace
Open they remain to keep love in its place.
Thus I dare to enquire if our hearts so might be
While the mountains of Mourne sweep down to the sea.
D’oibrigh sé. B’shin 1945. Phós said i 1952.
Tuirseach arís anocht. Níl gach rud ceart anseo fós
Bobby Sands i bhfanntais ar an mballa.
Do mo leathbhádóir File maith agus le croí. File ar fad.
Do mhuintear na hÉireann
Feartlaoi
Táim ag feitheamh ar an fhuiseog,
ar an Earrach a chiallaíonn
gach rud dúinn.
Anois ar leaba mo bháis
leanaim de ag éisteacht fiú leis na
préacháin dubha
– Bobby Sands
Ní raibh neart agam ach grá bheith agam d’Éirinn
Fiacha dubha iad
A thagann isteach inár ngarraithe
Is milleann chuile shórt
Lá a haondéag
Folamh san teanga thirim
Labhair mar sin an t-aon
teanga uasal
Lá 13
Seile i mbéal an scórnaigh
a shlogann mar shéideog
salann díleaite ar an teanga
Lá 14
Na súile Na súile
Cén maitheas i bhféar
sna gáirdíní
Líonann lionn súl
na logaill folamha
Lá 16
Faigheann an súil le dallóg air bás
Faigheann Béal Feirste bás is maireann
faoi bhallaí
Fichiú lá
Fulaingíonn na beola ón arán
na ballaí oscailte den ghoile
Fulaingíonn ó smuta gáire
Fichiú oíche
Ocras, ocras, ocras….
‘Sé an t-ocras
‘Sé an t-ocras de na sráideanna
Troime iomlán an ocrais…
Lá 26
Lag feicim an gort
síolta curtha ann
Min bhuí ar bharr na cnoic
Lá 27
Coipeann an t-arán
Taos borrtha an tsaoil
i d’aghaigh
Lá 28
Consias
Consiasaí
Gialla
Go mbeidh tost ort
Oscail do ghialla
Buailte
Tá an consias buailte ag an ocras
Oscail do ghialla Go mBeidh Tost Ort!
Lá 30
Leag sroicheann an fharraige
mo sheomra
do mo phreabadach
idir a méaracha feamainne
Tá do chumhracht glan
i mo sheomra
Fiacal do ghiallaí
‘Sé do chúr an charraig
a chlúdaíonn do spéir thorthúil
Lá 31
Lá 33
Sciatháin fillte
Éan
Sciatháin
Mún Bloc H
An bás
Na sciatháin fillte d’éan
Céasadh
Lá 34
Múisiam, an múisiam
Leis na beola daite
Cuirim amach an bás
Tá grá agam ar mo leannán
mar atá grá agam ar mo chorp
Mar nach bhfuil grá agam ar an bpéist
A shealbhóidh ansin an súil seo
Lá 40
Tabhair dom gloine uisce
ólaim an oíche braon ar bhraon
trí bharraí mhór an Maze
Lá 44
Géillim mo shaol mar ghníomh ghrá
Géillim mé féin do chéasadh mall
Mar an t-aon slí gáirdíní síchána
a dhéanamh de phúdar gunna
Mar an t-aon slí bheith ag súil leis an fhuiseog
agus Earraigh úra
Mar an t-aon tacaíocht le
Créachta Chríost céasta a ghlanadh
Lá 45
Fear an mhála
Lena speabhraíd briste
Eisean leis na súile brónacha
Níl fiach ar bith air
Is mé ag tabhairt amach faoi mo chorp
gága fliuch
ar ghlúine an bháis
Lá 45
Seachtú Seachtain
Ná faigh réidh liom, saol
Áit ina bhfuil an spád ingearach
troid in aghaidh an bháis
Lá 50
Déan straidhp ar mo imleacán
Déan straidhp ar an mballa
Déan líne ar an bhfál
Déan líne ingearach
thar mo leaba an bháis
Lá 54
Cuireann tú píonós ormleis an ocras
Coinníonn tú ciúin mé leis an mbolg
Tá an grá leatsa
saol
Cara liom
Lá deireanach
Tá brat na hÉireann
curtha agam cheana ar
na haillte saor dem’ chillín
Amárach an t-aonú lá déag
agus tá bóthar fada le taisteal
D’fhéadfadh duine éigin dán a scríobh
faoi dhólás an ocrais.
D’fhéadfainn mise ach conas a chríochnóinn é?
Bobby Sands
Is file and ball d’Arm Poblachtach na hÉireann. Díreach mar troid sé ar son saoirse a phobail, tá sé i bpríosún san Maze agus daortha a bheith i slabhraí go deo. Thosaigh sé mar sin stailc ocrais mar gheall ar an drochbhaill agus céasadh dofhulaingthe ar an ndínit daonna.
Seo an fáth a scríobhaim faoi dhólás an ocrais. An fear mar shiombal isealaí uilíoch.
Trí Bobby Sands tugaim ómós dóibh siúd a throideann go scoilfear saor daoine ó dhúshaothrú, ó chruatan, ón ocras agus ó chéasadh.
Fonn bailithe ag Jane Ross is foilsithe i 1855 san leabhar The Ancient Music of Ireland agus liricí le Osborn Bergin. Sa Bhéarla, clú agus cáil ar an bhfonn seo mar Danny Boy.
Liricí ó Celtic Lyrics Corner
Is é mo chaí gan mise maidin aerach,
I regret that on this airy morning
Amuigh i mBéarra i mo sheasamh ar an dtrá,
I am not out in Béarra sitting on the beach
Is guth na n-éan ‘o m’ tharraing thar na sléibhte cois na farraige,
With the voices of birds drawing me over the mountains beside the sea
Go Céim an Aitinn mar a mbíonn mo ghrá.
To the Pass of the Furze where my love is.
Is obann aoibhinn aiteasach do léimfinn.
I would caper about happily, pleasantly.
Do rithfinn saor ó anabhroid an tláis.
I would run free from doubts and fears.
Do thabharfainn droim le scamallaibh an tsaoil seo.
I turn my back on the clouds of this life.
Dá bhfaighinn mé léirdhóthain d’amharc ar mo chaoimshearc bán.
If I could ever get my fill of looking at my fair sweetheart.
Is é mo dhíth bheith ceangailte go faonlag.
It is my sadness to be bound here in weakness.
Is neart mo chléibh dá thachtadh ‘nseo sa tsráid,
The power of my spirit suffocated here in the streets
An fhad tá réim na habhann agus gaoth ghlan na farraige
While the rivers flow and the pure sea wind
Ag glaoch is gairm ar an gcroí seo i m’ lár.
Calls and summons the heart within me.
Is milis bríomhar leathanbhog an t-aer ann,
The air there is sweet and vigorous and soft
Is gile ón ngréin go fairsing ar an mbán.
And bright is the sun that shines on the grasslands.
Is ochón, a ríbhean bhanúil na gcraobhfholt,
But alas, oh gentle queen of the curly hair,
Gan sinne araon i measc an aitinn mar do bhímis tráth!
That we are not together amidst the furze as once we were!
SMAOINEAMH
Céard faoin bhfonn seo mar amhrán náisiúnta leis na liricí seo?
Is é mo ghuí do mo thírse, Éire
I wish for my country, Éire
Amuigh faoin tuath nó im’ sheasamh ar an trá,
Whether in the countryside or while standing on the beach.
Is guth na n-éan ‘o m’ tharraing thar na sléibhte,
With the voices of birds drawing me over the mountains
Go mbeidh ár dtír i gcónaí lán le grá.
That our country may always be full with love.
Curfá
Is milis bríomhar leathanbhog an t-aer ann,
The air there is sweet and vigorous and soft
Is gile ón ngréin go fairsing ar an mbán.
And bright is the sun that shines on the grasslands.
An fhad tá réim na habhann is gaoth na farraige
While the rivers flow and the sea wind
Ag glaoch is gairm ar an gcroí seo i m’ lár.
Calls and summons the heart within me.
‘Sé Amhrán Dóchais dán le Osborn Bergin a scríobh sé i 1913 le fonn, Mór Chluana, a bhailigh Patrick Weston Joyce i 1873.
Ceol anseo.
Leagan le cór
Amhrán Dóchais (italics in verse 1 and chorus for phonetic equivalent sounds)
Verse 1
Slán go deo le brón is buairt,
Slawn gu joe leh brohn is boort
Bye forever, sadness, sighs
Slán gan mhoill dár gcaoineadh dhuairc;
Slawn gon will dawr geena ghoorc
Bye right now to gloomy cries
__________________________________________
Chorus
Canaim amhrán dóchais
Konum oh rawn doh khis
Songs of hope I sing you
I dteanga bhinn na Fódhla,
I jonga vin na fohla
In Irish sweet and true
‘Gus seasaimis go beomhar
gus shasa meesh gu byowur
And let’s stand and sing them proudly
Os comhair an tsaoil.
Ohs kohr on tlooa
for all the world. X 2
_____________________________
2. Ní bheam feasta leasc gan luail,
Cráite, cromtha, fannlag, fuar.
Neart is brí na hóige
Dár dtarrac tríd a’ gcomhlann,
Is bainfimidne an ceo seo
Do phór na dtréan. X2
_______________________________
3. Clanna Gael faoi réim gan ruaig!
Beidh siad saor is béarfaid bua.
Leanfaimidne an lócrann
Do las ár sinsir romhainn,
Is ní heagal linn go bhfeofaidh
A gcró ‘nár ndiaidh. X 2
