686. Ní Trioblóidí, ach Tráma

Ceist na hÉireann? Trioblóidí? Rud éigin thiar i bhfad ó Westminster a chuireann isteach ar Thiarnaí na hImpireachta?

Ní ceist muid. Ná glaoigh peasants orainn sa stair ná anois ach oiread le bhur dtoil. Braon den bhfocal sin sna leabhair staire. Roghnaigí bhur bhfocail go cúramach, le bhur dtoil.

Daoine muid le cultúr is teanga. Daoine, ní le trioblóidí ach, le tráma ón iarracht a rinne impireacht na Breataine ar muid a scriosadh le cinedhíothú.

Tá sin fós ar siúl le focail is dearcadh, go mór, mór ón DUP. Go raibh maith agat, Stephen Rea, as a scríobh tú anseo. An ionsaí ag dul ar aghaidh, ceadaithe le tacaíocht ó na Tóraithe don DUP.

Ní trioblóidí atá i dtuairsceart na tíre, do Westminster ná do dhaoine ó thuaidh, ach tráma. Is tá sé sa tír ar fad agus ar fud an domhan mar iompaímid linn é. Go raibh maith agat, Tomás Mac Síomóin, as a scríobh tú i do leabhar faoi.

Ní muidne amháin a d’fhulaing. Scrios impireacht na Breataine an stair is muidne leis beagnach, le bréaga. Iad fós ag scriosadh an fhírinne, an cultúr, ár bhféiniúlacht, ár mbeithsine, ár luach le focail is fuath.

Ar fhaitíos nach gcloisfear a stair, seo sampla amháin nach gcloistear faoi go minic: rud a tharla i gCorn na Breataine. Tuig, le bhur dtoil, go raibh lámh láidir ag an Eaglais (impireacht eile) san gcinedhíothú.

I Meitheamh 2007, i bPelynt i gCorn na Breataine, dúirt an tEaspag ar Truro go raibh brón air. D’aithin sé is d’admhaigh sé (ní go ndearna siad feall ná iarracht ar chinedhíthú ach) go raibh an rialtas aimeadach faoi a rinne siad i gcoimhlint an leabhair urnaí i 1549. Léigh faoi na céadta a mharaigh siad ag Clyst Heath go háirithe anseo.

Chuir focal an easpaig An Róimh ag tabhairt pardún do Ghalileo i gcuimhne dom. Conas Tá brón orm a rá le taibhsí? Éasca dom an Easpa in Easpag, an Eagla in Eaglais a fheiceáil.

ó The Amazing Adventures of Scorpy Bug

Ar ndóigh, duine eile ag iarraidh pardún a thabhairt amach na laethanta seo:

Nuair nach bhfuil freagracht ann, fásann an dochar. Nuair a cheadaítear bréaga, fásann an dochar. Scaoil amach an fhírinne gan eagla. Cáin gach coir. Tuig an dochar, an chontúirt.

Tá an Coirnís fós ann. Lag ach ag fás. Muid fós ann chomh maith.

Is mé ag caint faoi na Ceiltigh le páistí i San Pedro na laethanta seo, cuireann sé ardáthas orm Gaeilge a mhúineadh dóibh is an grá atá acu di is an taitneamh a bhaineann siad aisti a fheiceáil. Muid fós anseo, fós ag deighleáil leis an tráma nach dtuigeann na páistí i San Pedro ar chor ar bith mar, buíochas le Dia, d’fhoghlaim siadsan bród, ní náire.

Rud amháin le briseadh againne: an dearcadh go bhfuilimid níos lú, an náire sin a chuir siad ionainn. Rud a d’fhás is atá fós ag déanamh dochair. Bris an náire sin le bheith saor. Tá sé sa chloigeann, a chairde. Tuig sin. Is féidir fáil réidh leis an tráma nuair a aithnímid an feall. Turas atá ann go bród is tuiscint ar an luach dochreidthe atá inár gcultúr is teanga is ionainn féin.

Seinn an chláirseach nó an chruit nó lig don Ghaeilge éalú amach trí do bhéal. Níl an ceol, teanga, ná cultúr briste. Cuir cearta chun tosaigh agus éist linn.

 

680. Gaelach gan Saoirse?

Sailéad Éireannach

nó Indo-Euro Éireannach. Mixed Salad a bhéas ann. Tossed le casadh nó dhó.

Ní fiú tada gan saoirse. Cuireann sé ionadh orm an méad daoine nach n-aithníonn nach bhfuil siad saor. Ar ndóigh, tuigeann na daoine gan cumhacht é.

Ar an raidió KNX 1070 anseo i gCalifornia, iad fós ag craoladh ráiteas Sean Spicer faoin Russian Salad. Fiú nuair is léir don domhan mór gur Mobsters iad clann Trump. Dhúisigh mé leis an ‘nuacht’ is guth Spicer. Seans go mbeidh chuile rud anseo ‘stream of consciousness’ inniu. Deireadh na seachtaine, an dtuigeann sibh. Tuirse orm.

Is an nuacht oifigiúil (mícheart) ar an aer arís, tá nós ag Trump é sin a chasadh le rá gur aige féin atá an fhírinne, gur laoch é, i gcodarsnacht leis na meáin. An slánaitheoir. Raaaaight.

Casadh: California go hÉirinn

Smaoinigh mé ar sin is mé ag breathnú ar na tinte cnámhna sa tuaisceart (an 12th) agus ‘cultúr’ ag rá go raibh sé faoi bhagairt. Míthuiscint ansin acu freisin. ‘Sé an rud é nach bhfuil leisce anois ar dhaoine sa bhaile a rá leo gur ciníochas gránna atá ann, ní cultúr. Sin an difríocht. Caithfidh go bhfuil sé deacair do dhaoine a cheap gur cultúr a bhí acu a chloisteáil go bhfuil siad ar an taobh mícheart den stair. Sin impireacht duit. Ag tabhairt fake news don domhan le fada. Sun never sets srl.

Casadh: Éire go dtí an India

That’s a very … forgiving … version of history, ar mé leis an Éireannach liom. Bhíomar san India ag caint le muintir na háite is bhí rud éigin ráite aige faoin gcaoi ar chuidigh impireacht na Breataine leis an India. Rud a bhí múinte dúinn ar scoil san stair oifigiúil.

An mbeidh mé in ann scríobh faoin India faoi dheireadh inniu?

Casadh, trí dhoirse eile.

Ní shin a bhí pleanáilte agam. Ach chuaigh mé go taispeántas ealaíne aréir i gCathair na nAingeal agus spreag an seó solais smaointe ionam. Bhí sé pleanáilte agam scríobh faoi Chalifornia is na hÉireannaigh agus na daoine atá Gaelach sa chroí anseo. Éireannaigh nua ar bhealach sa chaoi go bhfuil grá mór acu don chultúr is don teanga. Pobal a thugann tacaíocht don chultúr. Tá neart le déanamh. Tá cúnamh uainn. Rud nach ndúirt mé ach rud atá fíor.

Casadh

Ach an India chun tosaigh i mo smaointe. Bhí rudaí maithe ann ach séard a bhuail mé go trom ná an cos ar bolg, an córas ‘class,’ an bochtanas, an reiligiúin in áiteacha a thug le fios do leads go bhféadfadh siad a rogha rud a dhéanamh le mná, an chontúirt, an bhagairt. Níor airigh mé saoirse ann. Bhí mé agus gach bean i gcontúirt ann.

Casadh

Mar an gcéanna leis na daltaí ón Araib Shádach. An lámh in uachtar ag Dialathas a thugann meas do dhaoine saibhre agus a chaitheann drochmheas ar mhná. Guardianship. Labhair amach go hard faoin gcoir seo. Cáin an córas, ní na daoine atá ag fulaingt sa chóras.

Casadh

Mar an gcéanna le mo thír féin. An bhfuil Saoirse ann? Tá Leo ‘openly gay.’ Is maith sin. Tá saoirse ann. Tá mise ‘openly pro-Separation of Church and State.’ Cé acu is deacra? Bhuel anois, braitheann sé (an freagra is fearr ar bheagnach chuile cheist).

 

Cheapfá go mbeadh Leo agus mé féin ar an leathanach céanna maidir le cearta agus Stát/Eaglais a scaradh ach níl, go bhfios dom. B’fhéidir go mbeidh muid as seo amach. Neart le foghlaim againn ar fad. Turas atá sa saol seo srl.

So.

Sailéad.

Éasca dom caint le daoine a thuigeann cearta daonna, le daoine a thuigeann an tábhacht le focail. Deacair míniú arís is arís eile cén fáth nach bhfuil Éire saor. Na leads is mó nach bhfeiceann é. Mar ní bhaineann fuath ban le cuid acu. Daoine eile a thuigeann mar d’fhulaing siad go géar agus tugann siad tacaíocht san troid (agus is troid atá ann) le briseadh saor ó shlabhraí na hEaglaise. Buíoch astu.

Seo an dúshlán. Bheith saor agus Gaelach. Ní leor Gaelach. Saoirse de dhíth freisin. Le tuiscint. Le cearta. Le rogha. Le grá don tír: ní don Vatacáin ná don Bhreatain. Is féidir linn meas a bheith againn orthu siúd má tá an tuiscint láidir againn nach leo ár dtír, ár gcearta, ár dteanga, ár Stát. Sin an rud. Ná measc rialtas agus Eaglais. Riamh. In aon áit. Bris na ballaí. Lig dúinn bheith saor.

Tá ainm ar mheascán Eaglais, Stát, Gardaí srl. Sin sailéad eile. Faisiteachas a thugtar air. Ann in am Franco. Againn freisin i stíl eile: Tuam Babies, Magdalenes srl. Ainmneacha eile i dtíortha eile. Fuath ban le reiligiún mar dressing. Níl sé blasta.

Gan aitheantas, rachaidh cúrsaí in olcas. Gan freagracht, rachaidh cúrsaí in olcas. Gan athrú, rachaidh cúrsaí in olcas.

Dóibh siúd le guth, impím oraibh: coinnigí rialtas agus Eaglais iomlán scartha. Ligigí dúinn bheith Gaelach AGUS saor. Is féidir. Seo an t-am.

Pics ó mo thuras go dtí An Rinn. Deachuimhní. Pics ó thuras go dtí an India freisin.

673. Éire, le meas.

Diamhasla, Tuam Babies, Magdalenes, Savita, Cás X, Cás Y, Cás Z agus… bhfuil dóthain litreacha san aibítear do na rudaí a rinne an Eaglais dúinn? Níl. Ach muid buartha faoin brand? Níor fhan an salachar faoin mbrat? Sin an fhadhb?

An scéal seo inniu ón Times. Buartha faoin airgead. Airím tinn ag breathnú ar an ‘brand Ireland’ sin. Abair é sin le lucht na Magdalenes.

Ceacht le foghlaim as. Do gach duine, fiú na branders.

Má tá meas againn orainn féin, ar chearta, ar mhná na tíre, ar dhlíthe le ciall, beidh meas ag an domhan mór orainn. Muna bhfuil, ní bheidh.

Feall an Eaglais bheith i gceannas i 2017. Níl freastal ar an Aifreann ag feacann an ghlúin cute níos mó. Tuigeann an domhan a rinne an Eaglais. Iad dúisithe agus tuiscint acu. Is ní thuigeann siad cén fáth bhfuil rialtas na hÉireann fós ina chodladh. Faillí inmhaithe.

Má eiríonn muid as A Athair, a rá le duine nach é ár nathair é, as ospidéil is scoileanna a fhágáil faoi chúram dream a ghoid, a dhíol, a ghortaigh, a d’éignigh, a mharaigh (faillí) leanaí, as meas a thabhairt d’Institiúid a mhill an saol do mhná na tíre le fada, fada an lá, beidh meas ag an domhan mór orainn.

Sin fíor.

Ach ná déan é ar son an €€€€€€€.

Déan é mar ‘sé an rud ceart é.

A. An Iaróin! Nach dtuigeann siad gur fhág roinnt mhaith againn an tír mar gheall ar an Dialathas, an Ethos, an drochmheas orainn mar mhná.

Scar Stát/Eaglais in Éirinn chomh luath agus is féidir.

 

672. Cén Maitheas i nDaonlathas?

Is Treise na Daoine ná an Tiarna (Taoiseach, Tóraí, Tíoránach)

ach Is Treise an Córas ná na Daoine

Cheap mé go raibh maitheas i ndaonlathas. Chreid mé go láidir ann. Fós níor mhaith liom a ceapadh nach bhfuil. B’fhearr liom a rá nach bhfuil daonlathas againn in Éirinn, i SAM, ná san Ríocht Aontaithe. Sin feicthe agam.

Tá comharsana agam anseo atá aerach. Is breá liom iad. Mná lách, cairdiúil, cliste a bhíonn ag caint liom faoi scannáin, an Nádúr, cúrsaí polaitíochta srl. Is a madra ag éalú amach le dul ag súgradh le mo mhadra inné, rith Lisa, duine acu, i mo threo ag glaoch amach go hard le gliondar. Isn’t it wonderful! Céard? Ireland! You elected a gay immigrant as your leader! Osna. Is bhí orm an fhírinne a mhíniú di.

Níor roghnaigh mé Leo. Níor roghnaigh an chuid is mó dá pháirtí féin é. Níor roghnaigh an tír é. Tá na meáin i ngrá leis. Scéal iontach. As tír isteach ag socrú isteach, ár Leo?  Fíor gur tháinig a mhuintir ón India. Is maith sin. Aerach go hoscailte? Fíor agus is maith sin. Sláintiúil. An duine ceart don tír? A dhiabhail, NO!

Níl sé ar son cearta na mban: ní cheadódh sé tobscar toirchis fiú do bhean nó cailín éignithe! É sásta le paidreacha sa Dáil, an Angelus ar na meáin, oideachas agus sláinte i lámha na hEaglaise, ospidéal a bhronnadh ar mhná rialta na Magdalenes srl. Aineolas v eolas sa chóras sin. Beag tuiscint ar ná trua aige do na boicht. Sin Éire. Níor roghnaíomar é agus níl rogha againn. Fós. Le fada. Sa chaoi nach bhfuil rogha i ndáiríre ag páistí i scoileanna ach a bpaidreacha a rá. Seo nóiméad fíorthábhachtach don tír. Ní duine mar seo atá de dhíth.

Damn! ar sí. I was so happy! Bhuel. Sin é. Muid ar fad happy nuair nach bhfuil fhios againn go dtí go bhfuil fhios againn. Bhí na madraí happy ag súgradh ar aon nós. Nach aoibheann dóibh!

Agus SAM? Trump. D’fhéadfainn stopadh ansin. Ach is fiú trácht ar cén chaoi agus cén fáth. Níor roghnaigh an chuid is mó den tír é. Thug na meáin go leor, leor ama dó mar bhí sé ar nós breathnú ar fhear grinn sa sorcas. Chomh huafásach sin go raibh sé go maith do na ratings. Uafásach i ndáiríre don tír is don domhan, ar ndóigh. Is cuma leis faoi chearta na mban (meas ar bith aige orthu), ba bhreá leis na scoileanna a thabhairt d’Eaglaisí ($$$), tuiscint ar bith ar ná trua aige do na boicht (is fuath leis iad).  Aineolas faoin dtimpeallacht srl.

Agus an Ríocht ‘Aontaithe’? Níor roghnaigh na daoine May. Roghnaigh an páirtí í. Tháinig grúpa beag nua (UKIP) isteach le bréaga agus thug na meáin go leor, leor ama dóibh mar bhí siad craiceáilte. Go maith do na ratings. May ansin anois le obair UKIP (Sasamach) a chur i bhfeidhm.

Is bhí sí ag ceapadh go mbeadh daoine léi nuair a thug sí cuairt ar Trump, go mbeadh cumhacht aici. Nuair nár oibrigh sin amach, roghnaigh sí toghchán. Roghnaigh na daoine athrú. Bhí orthu Corbyn a roghnú le feabhas a chur ar an scéal. Ba bheag nár bhris an BBC agus meáin eile Corbyn le bréaga. Ach sheas sé an fód. Bhain siad an tromlach ó na Tóraithe in ainneoin a rinne na meáin.

Ach céard a thit amach? Iad a chuaigh go Labor in Albain le tacaíocht a thabhairt do Corbyn, ghoid siad cumhacht ón SNP.  Mór an trua nach raibh rabhadh faoi sin roimh réidh. Níor smaoinigh daoine fiú go bhféadfadh May cumhacht a thabhairt don DUP lena cumhacht féin a shábháil. Cumhacht do Foster!

Céard atá cearr leis an DUP? an cheist i Sasana ó dhaoine nár fiú chuala fúthu cheana. Bhuel, is cuma leis an DUP faoi chearta na mban (meas ar bith aige orthu), ba bhreá leis scoileanna a mhúineann aineolas bunúsach ón mBíobla, tuiscint ar bith ar ná trua ag an DUP do na boicht (is fuath leis iad).  Aineolas faoin dtimpeallacht srl.

Ar a laghad, foghlaimeoidh daoine i Sasana cé chomh huafásach is atá naimhide Shinn Féin anois. ACH, cé gur roghnaigh daoine athrú de réir Corbyn, beidh an bua ag aineolas, fuath ban, cumhacht na hEaglaise, agus drochmheas ar na boicht. Tá an córas atá againn (Daonlathas mar dhea) ann le cumhacht a chosaint dóibh siúd a scríobh na rialacha. Ní daonlathas é.

Is mé ag caint le daltaí ón Araib Shádach is ag breathnú ar chlárachaí ar nós The Handmaid’s Tale, tagann sé chugham go mba chóir dúinn breathnú ar na bunúsachaí atá inár measc le fada: Eaglaisí agus fuathghrúpaí. Scar iad ón rialtas go hiomlán. Coinnigh amach ó Oideachas iad. Ní féidir linn an scéal a bheith againn i gceart go dtí go bhfuil cearta chun tosaigh sa tír, go bhfuil oideachas saor ó iompúchán agus aineolas, go bhfuil na meáin freagrach agus cosc ar bholscaireacht. Go bhfuil cothrom na féinne ann. Go roghnaíonn an tír, ní páirtí, na ceannairí. Athraigh an córas. An duine mícheart ar bharr is titeann gach rud as a chéile.

Níl mé ag iarraidh go mbeidh an ceart ag Star Trek. Saoirse bainte amach againn as seo amach le foréigean, dar leo. Ní shin an bealach atá uaim. Ceartaigh an córas. Deireadh le Dialathas, Fuathghrúpaí, Meáin Lofa… Daonlathas uaim. Daoine ag vótáil a thuigeann cearta. Rudaí nach bhfuil ag obair faoi láthair. Caithfear sin a dheisiú.

Seo an chontúirt

 

 

669. Rogha in aghaidh Rogha

Nóta: Ach tabharfaidh mé seans dár bpolaiteoirí ar dtús, scríofa agam thíos. Nuacht anois go mbeidh reifreann faoi ochtú leasú againn i 2018. Más fíor, sin céim sa treo ceart agus molaim é.

Tá Taoiseach nua tofa in Éirinn ach, ar nós Trump anseo, ní hé mo cheannaire é. Tá na meáin i ngrá leis mar tá sé aerach go hoscailte agus tháinig a mhuintir ón India. Is maith sin ach ní leor é. Ní leor é sa chaoi go bhfuil bean uainn mar uachtarán i SAM ach, ar son Dé, ná roghnaigh Sarah Palin ná Ann Coulter. Níor roghnaigh an tromlach Leo Varadkar. Ní maith leis rogha do bhean. Mar sin roghnaigh siad an duine mícheart don jab. Is cuma cé as a thagann an duine ceart, cén creideamh atá acu, cén inscine atá acu srl. Má thuigeann siad cearta daonna is má stiúrann siad an tír sa treo ceart, sin atá ag taisteáil.

Fíorthábhachtach anois go háirithe. Deis saoirse a bhaint amach. An treo ceart de dhíth agus sin tír le cearta, tír le tuiscint, tír le croí.

Tír gan rogha ina bhronntar ospidéil is scoileanna don Eaglais a ghoid is a dhíol leanaí.

Cearta uimhir a haon ar an liosta. Is sin an fhadhb le Leo. Ní thuigeann sé cearta a bhaineann le mná ná le ceartas soisíalta. Seo an t-am is tábhachtaí don tír seo. Tá deis Éire a chur ar ais le chéile gan foréigean, buíochas le Sasamach. An chéad rud ar an liosta le déanamh ná Stát agus Eaglais a scaradh. Caithfidh muid a thaispeáint go bhfuil fáilte roimh chearta daonna sa tír ar son na tíre féin agus leis an tuaisceart a mhealladh le haontú linn. Is le Sasamach, le Theresa May ag déanamh praiseach de gach rud, le tuiscint nach bagairt í Gaeilge ná cultúr, tá muid beagnach ag an bpointe sin. Mór an trua go bhfuil Leo agus a pháirtí ag milleadh an deis sin.

Nicola Sturgeon le scéim boscaí lán le riachtanaisí do leanaí a thabhairt do mháithreacha.

Thaispeáin Nicola Sturgeon go dtuigeann sí cearta agus go bhfuil siad ar fáil ina tír: go bhfuil fáilte roimh chuile dhuine, go bhfuil an timpeallacht, eolaíocht, sláinte srl tábhachtach di. Ní thuigeann Fine Gael sin nó is cuma leo. In áit a thaispeáint nach mbeidh iompúchán in oideachas as seo amach agus go mbeidh sláinte is oideachas saor ón Eaglais is Ethos, tá Fine Gael ag iarraidh paidreacha sa Dáil, gan na Tuam Babies a fhiosrú, is ospidéal a bhronnadh do mhná rialta na Magdalenes! Is níl siad ag iarraidh caint ar thobscar toirchis (abortion). Rinne Coveney caint ar bheith Pro-life (Frith-rogha) is dúirt Leo go raibh sé i gcoinne Abortion On Demand ag taispeáint a dhrochmheas ar mhná agus a aineolas ar an ábhar in aon frása amháin. Is cuma leis má tá duine nó páiste éignithe.

Is féidir liom tacaíocht a thabhairt do dhaoine gan mórán taithí má fheicim go bhfuil a gcroíthe san áit ceart is iad go maith ag foghlaim atá ag taisteáil. Ní fheicim sin i Leo. Ní thuigeann sé cruachás na mban ná cruachás na mbocht agus tá sé deacair a chroí a aimsiú sa chaoi ina labhraíonn sé fúthú. Leigh faoi anseo.

Ag an bpointe seo, b’fhearr liom Aontas Gaelach is Nicola i gceannas orainn:

Ach tabharfaidh mé seans dár bpolaiteoirí ar dtús. Tuigimid atá le déanamh. Taispeáin don tuaisceart nach leis an Vatacáin muid níos mó. Mar is leo muid anois. An bhfuil páirtí ar bith sásta a rá go poiblí go scarfaidh siad Stát & Eaglais i mbliana? Muna bhfuil, ní fiú tada iad mar tá siad ag milleadh an deis is fearr againn riamh le SAOIRSE a bhaint amach. Mé ag fanacht ar fhreagra ó na páirtithe. Ach tá deifir ar an tír agus ní thiocfaidh deis mar seo arís.

Má theipeann ar gach páirtí  an freagra ceart a thabhairt ar seo, tá páirtí nua de dhíth. Bímis réidh.

 

637. Gléasta don Uaigh: Cabhán

Feabhra 23 1943: Cailleadh 35 páiste i dtine i ndílleachtlann i gCabhán. Cailleadh duine fásta amháin ann freisin. Ba bheag nár chaill fear, John McNally, a shaol san iarracht a rinne sé an tine a mhúchadh. Rinne go leor daoine sa bhaile mór tréaniarracht dul isteach le cúnamh a thabhairt ach níor lig na mná rialta isteach iad ach amháin go mall, diaidh ar ndiaidh, is gan eolas a thabhairt dóibh cá raibh na páistí. Bhí doirse faoi ghlas ag na mná rialta.

Ba leis na Cláiríní Bochta an dhílleachtlann. Is iad a choinnigh na doirse faoi ghlas. Is iad a choinnigh na daoine amach rófhada. Is iad nár inis do dhaoine a fuair bealach isteach cá raibh na páistí. Is iad a chinnigh nach raibh na páistí gléasta i gceart le bheith feicthe ag fir a bhféadfadh iad a shábháil. Is iad a mharaigh na páistí. Tá na Cláiríní Bochta fós in Éirinn. Ní fhaca mé tada faoi Chabhán acu ar a suíomh ach, mar a deireann said go minic ann, b’fhéidir nach bhfuil ann ach go bhfuil said umhal.

Chuir an ráiteas thuas an Taliban i gcuimhne dom. Ná sábháil iad mar níl said gléasta i gceart?! Dochreidthe!

An iomarca faoi cheilt. Ní leor paidreacha. Freagracht de dhíth. Saoirse ón nDialathas atá fós i gceannas ar scoileanna is ospidéil de dhíth.

Scríobh Brian Ó Nualáin faoin tine. Thuig sé. Bhí sé ag scrúdú a tharla.

Ná dean dearmad.

573. Deis Pian a Mhaolú

My shot.

Deis. Bhí mé ag éisteacht le fonn ón gceoldhráma Hamilton le déanaí ag foghlaim faoi Hercules Mulligan, Éireannach le lámh fíorspéisiúil aige i stair SAM. Bhí na liricí Well I’m not throwin’ away my shot ag rith trí mo chloigeann. Ag smaoineamh ar an bhfocal shot. Fireannach, a cheap mé. Seans i gceist ach brí nó dhó eile leis. Foréigean is bua ag baint leis an bhfocal chomh maith. Mar sin fhéin, tuigim go maith le déanaí nuair atá seans iontach againn saoirse a bhaint amach nár chóir dúinn ligint do dhaoine leisciúla tada a dhéanamh faoi. Tóg an seans. Take the shot. Ach ní le foréigean. Níl gá leis sin. Tá an bua ann cheana, tugtha dúinn le Brimeacht.

Our shot.

Tuigim an frustrachas sin nuair a fheiceann tú go soiléir gur féidir rud iontach a dhéanamh don tír is ligeann tú scread a thabharfadh ba bodhra as coillte leis an scáileáin ar do ríomhaire le rá: Dúisigí, Rialtas na hÉireann mar tá Aontas na hÉireann i bhur lámha ach é a aithint. Sibh dall? Shot againn ANOIS. Shot, ráite go práinneach, go deimhneach, go láidir san amhrán ar nós tuargaint iarainn ar inneoin. Deis, seans, nóiméad sa stair nach maithfidh daoine ná déithe má chaillfimid é.

What shot?

Deis againn saoirse a fháil don tír ar fad. Tuigim go bhfuil obair le déanamh le bheith réidh. Is iomaí uair atá orm mo thír a mhíniú do dhaoine anseo i Meiriceá. Éasca cur síos ar áilleacht na tíre, ár saibhreas litríochta, an craic srl. Nuair a thagann sé go cearta, áfach, ní craic ach cracks sa scéal faoin tír álainn againn a bhíonn ann. Is breá le daoine Éire. Jab iontach déanta ag Bord Fáilte, scannáin, muintear na hÉireann féin a chuireann fáilte is fiche roimh na cuairteoirí. É sin go léir fíor. Cearta? Nuair atá orm a mhíniú nach bhfuil córas oideachas le fáil ón Stát i ndáiríre, go bhfuil an Eaglais i gceannas ar 97% de scoileanna na tíre, sin scéal nár chuala siad cheana. Scéal a bhaineann geit astu is a chuireann sceon orthu.

It coulda been me.

Nuair a fhaigheann siad amach nach féidir le bean rogha a dhéanamh faoi leanbh a iompar nó gan a iompar bíonn tost ann mar níl siad in ann anáil a tharraingt. Feicthe go minic agam. Rud nár shamhlaigh siad bheith fíor faoi thír san Eoraip san lá atá inniu ann. Níl an Taliban in Éirinn, ar son Dé. Ní féidir leo smaoineamh go bhféadfadh rud mar sin bheith fíor i dtír glas álainn i 2016. Tuigim féin rómhaith mar atá sé ach conas é a mhíniú dóibh? I mo chloigeann cloisim ceol Hamilton arís ach na liricí athraithe ó Well I’m Not thowin away my SHOT go Hell, it coulda been ME. Oh hell, it coulda been ME. Bhí na Magdalenes fós ar oscailt nuair a bhí mé singil, ag iompar, agus ag obair i scoil Náisiúnta i gCo Laoise. Léigh mé fógra san nuachtán faoi áit i gCorcaigh a dhéarfadh leat an raibh tú nó nach raibh tú. Le faitíos is faoi rún (cheap mé, ach níl tada faoi rún i nDialathas) sheol mé sampla chucu. D’oscail mé an litir a bhfuair mé uathu ag am sosa is na páistí amuigh ag súgradh sa chlós. Positive. Níor airigh mé Positive. Chuala mé mo chroí ag bualadh ionam. Shot sa saol imithe. Domhan fireannach, an dlí.

Home nó Éalú?

Níor thuig mé Na Magdalenes i ndáiríre ag an am ach bhí ‘fhios agam nach raibh mé ag dul go Home ar bith. Bhí céim bainte amach agam, ar son Dé. Rinne mé gach a d’iarr an tír orm a dhéanamh. Cé mhéad ama a bhí agam sula mbeadh orm éalú? Mé ag smaoineamh ar nós príosúnach mar thuig mé gur b’shin deireadh le mo phost, le meas an phobail orm, le saoirse. Ag éisteacht le mo chroí ag bualadh. Chuaigh mé trí na trioblóidí a bhí le sortáil amach i mo chloigeann. An obair go léir a rinne mé i gCareysfort gan maitheas ar bith níos mó. Comhrá deacair le bheith agam le mo thuismitheoirí as seo amach. Lig mé síos iad. Seans ná shot agam in Éirinn níos mó leis an náire a tharraing mé orm fhéin is ar mo thuismitheoirí. Nuair a tháinig na páistí isteach ní raibh athrú ar bith tagtha orthu ach bhí ‘fhios agamsa go raibh raibh mo shaol bun os cionn. Rud nach bhfaca na páistí os mo chomhair amach. Leanamar ar aghaidh leis na ranganna an lá sin ar nós nach raibh tada difriúil ann, ach bhí.

Éalú?

Cé nach ndeachaigh mé go Home, go Magdalene, d’éalaigh mé ón tír. Is deoraí mé. Mar a sheol Sasana Éireannaigh go tíortha i bhfad i gcéin fadó, bíonn mná ag seoladh iad féin (mar gheall ar Ethos in oideachas & dlíthe lofa) i bhfad i gcéin. Mná ag éalú go Sasana ar nós coirpigh ag éalú ón dlí le ‘coir’ a phleanáil. É sin ar fad ionaisc nach mbeidh orthu scaradh óna muintir. Go mbeidh siad in ann fanacht in Éirinn ach le rún, gan cead caint faoi. An náire a thagann leis sin! Tír Savita. Tír Ann Lovett. Gan cead caint faoi. Níl daoine riamh saor ó a rinne an dlí dóibh. Is féidir éalú go fisiciúil ach fanann an fhírinne sa chloigeann. Níl fáilte romhainn leis an Bhunreacht is an dlí mar atá. Magdalenes muid fiú nuair nach ndeachaigh muid go Home ar bith. Uafás. Píonós. Coir bheith i gceannas ar do chorp féin fós! Níl aon éalú. Nó an bhfuil?

Mise Éire: I’m not throwin’ away my shot

Tagann ceol ar ais chugham. Amhrán a chuala daoine ag comóradh 1916: Mise Éire. Uaigní mé ná an Chailleach Bhéara ♫. D’fhéadfá a rá!  Uaigneach is tréigthe is maslaithe. Mór mo bhrón ♫. Cinnte. Ach ní réitíonn brón tada. D’aintín, do dheirfiúr, do chol ceathrar, bean ar bith a bhfuil aithne agat uirthi: seans gur tharla sé dóibh is níl ‘fhios agat nó go dtarlóidh as seo amach. Sa Dhialathas seo againn i 2016. An taobh eile d’Éirinn álainn. Uafás na hÉireann nach luaitear i bhfís ó Bhord Fáilte. In am é a athrú. Deireadh le Rome Rule ar son aontas na tíre, ar son cearta daonna, ar son gach atá ceart. Ansin, bíodh bród orainn ag míniú ár dtír do dhaoine i dtíortha eile. Tír saor ó mheon aigne na dubhaoiseanna. Bunreacht le hathrú. Stát saor ón Eaglais. Tuaisceart agus desiceart le chéile le cearta san Eoraip.

Abair liom, We’re not gonna throw away this shot!