Scríobh Pablo Neruda The United Fruit Company, dán ó Canto general (1950), faoi na trioblóidí i Meiriceá Theas.
Spreagtha ag atá ar siúl ag an mBBC faoi láthair, a thugann le fios go noibríonn siad ar son na himpireachta fós, seo leagan eile den dán sin.
Neruda Siansach
Ceisteanna daoibh, a chairde. Freagraí ag an mbun. Ná féach orthu anois!
Ceist na hÉireann? Trioblóidí? Rud éigin thiar i bhfad ó Westminster a chuireann isteach ar Thiarnaí na hImpireachta?
Ní ceist muid. Ná glaoigh peasants orainn sa stair ná anois ach oiread le bhur dtoil. Braon den bhfocal sin sna leabhair staire. Roghnaigí bhur bhfocail go cúramach, le bhur dtoil.
Daoine muid le cultúr is teanga. Daoine, ní le trioblóidí ach, le tráma ón iarracht a rinne impireacht na Breataine ar muid a scriosadh le cinedhíothú.
Tá sin fós ar siúl le focail is dearcadh, go mór, mór ón DUP. Go raibh maith agat, Stephen Rea, as a scríobh tú anseo. An ionsaí ag dul ar aghaidh, ceadaithe le tacaíocht ó na Tóraithe don DUP.
Ní trioblóidí atá i dtuairsceart na tíre, do Westminster ná do dhaoine ó thuaidh, ach tráma. Is tá sé sa tír ar fad agus ar fud an domhan mar iompaímid linn é. Go raibh maith agat, Tomás Mac Síomóin, as a scríobh tú i do leabhar faoi.
Ní muidne amháin a d’fhulaing. Scrios impireacht na Breataine an stair is muidne leis beagnach, le bréaga. Iad fós ag scriosadh an fhírinne, an cultúr, ár bhféiniúlacht, ár mbeithsine, ár luach le focail is fuath.
Ar fhaitíos nach gcloisfear a stair, seo sampla amháin nach gcloistear faoi go minic: rud a tharla i gCorn na Breataine. Tuig, le bhur dtoil, go raibh lámh láidir ag an Eaglais (impireacht eile) san gcinedhíothú.
I Meitheamh 2007, i bPelynt i gCorn na Breataine, dúirt an tEaspag ar Truro go raibh brón air. D’aithin sé is d’admhaigh sé (ní go ndearna siad feall ná iarracht ar chinedhíthú ach) go raibh an rialtas aimeadach faoi a rinne siad i gcoimhlint an leabhair urnaí i 1549. Léigh faoi na céadta a mharaigh siad ag Clyst Heath go háirithe anseo.
Chuir focal an easpaig An Róimh ag tabhairt pardún do Ghalileo i gcuimhne dom. Conas Tá brón orm a rá le taibhsí? Éasca dom an Easpa in Easpag, an Eagla in Eaglais a fheiceáil.
ó The Amazing Adventures of Scorpy Bug
Ar ndóigh, duine eile ag iarraidh pardún a thabhairt amach na laethanta seo:
Nuair nach bhfuil freagracht ann, fásann an dochar. Nuair a cheadaítear bréaga, fásann an dochar. Scaoil amach an fhírinne gan eagla. Cáin gach coir. Tuig an dochar, an chontúirt.
Tá an Coirnís fós ann. Lag ach ag fás. Muid fós ann chomh maith.
Is mé ag caint faoi na Ceiltigh le páistí i San Pedro na laethanta seo, cuireann sé ardáthas orm Gaeilge a mhúineadh dóibh is an grá atá acu di is an taitneamh a bhaineann siad aisti a fheiceáil. Muid fós anseo, fós ag deighleáil leis an tráma nach dtuigeann na páistí i San Pedro ar chor ar bith mar, buíochas le Dia, d’fhoghlaim siadsan bród, ní náire.
Rud amháin le briseadh againne: an dearcadh go bhfuilimid níos lú, an náire sin a chuir siad ionainn. Rud a d’fhás is atá fós ag déanamh dochair. Bris an náire sin le bheith saor. Tá sé sa chloigeann, a chairde. Tuig sin. Is féidir fáil réidh leis an tráma nuair a aithnímid an feall. Turas atá ann go bród is tuiscint ar an luach dochreidthe atá inár gcultúr is teanga is ionainn féin.
Seinn an chláirseach nó an chruit nó lig don Ghaeilge éalú amach trí do bhéal. Níl an ceol, teanga, ná cultúr briste. Cuir cearta chun tosaigh agus éist linn.
Ba mhór an onóir do Chéilí Rua bheith ar ais ag an Amharclann Ford 7/31/17. Thógamar ár gcairde The Ploughboys linn mar is ceoltóirí den scoth iad!
Tá go leor, leor daoine a thagann le chéile le seó mar seo a chur ar siúl ach buíochas is moladh faoi leith ag dul go Caroline ag an Ford, Erin Scanlon le Céilí Rua (cuid de CnaG – Craobh na nAingeal), na rinceoirí go léir is buíochas speisialta le Gypsy Camp, David a rinne solo dochreidthe, na daoine a chabhraigh leis na rinceoirí a ghléasadh suas don ócáid, Karl is a cheamara, Raivo ag an siopa, le chuile dhuine.
Tús na hoíche:
Bhí níos mó daoine ann ná anuraidh agus ceapaim go raibh craic ag gach duine ann. Anocht beidh Céilí againn arís i mBurbank. Beidh Seisiún Ford eile againn Lúnasa 11. Tá muid ag múineadh ag Campa Samhraidh i San Pedro gach lá an tseachtain seo agus beidh cuid againn ag Ramblin House eagraithe ag Scoil McNulty ar an Domhnach. Ag an am céanna tá ranganna ag dul ar aghaidh in Agoura, Culver, Redondo… is beidh Cultúr Club ar siúl an Domhnach seo chugainn le iománaíochr, Gaeilge, is rince.
‘Sé sin le rá, tá an saol níos Gaelaí ná mar a bhí ariamh anseo i gCathair na nAingeal. Sin bua.
Níos déanaí:
Pictiúirí, a chairde, go bhfeicfidh go bhfuilimid lán i ndáiríre ag scaipeadh an cultúr Gaelach i gCathair na nAingeal. Ballaí Luimní, Baint an Fhéir, Tonnta Thóraí, Rince Mór na Tine, sean-nós, AGUS rince na scuaibe déanta. Oíche dochreidthe is draíocht san aer ar an stáidse i measc na sléibhte Hollywood.
Bhaineamar ar fad taitneamh as mar a fheicfidh sibh leis an bpictiúr deireanach den oíche.
O’Loughlin, ainm a chiallaíonn ón áit ina raibh locha nó Viking. Ceilteach ar aon chaoi. Bhuail mé le Steve an tseachtain seo caite is seó aige i Westminster. D’inis Caoimhín i Redondo dom go raibh sé ar siúl agus i ndiaidh an ranga, ar aghaidh leis an mbeirt againn ann.
Steve ag an doras
Ealaíontóir é Steve. An oíche speisialta seo, thaispeáin sé a chuid oibre le seó solais i séipeáil a chuireann fáilte roimh daoine le meon oscailte. Bhí ceol ann ar dtús leis na Praties mar is ceoltóir é Steve fresin agus sin a bhanna.
Na Praties
Thóg an seó solais a lean an ceol ó thús ama go spás go na rudaí is lú muid le híomhánna a tháinig le chéile lena stíl ceilteach féin is bhí mé gafa leis. Éalú ó strus an tsaoil agus ceangailt leis na rudaí is tabhachtaí arís. Faoiseamh.
Le ceol agus íomhánna, tóg sé go spás nua muid.
Is d’ardaigh sé an spiorad ionainn.
Sean agus nua ag teacht le chéile. Ag feiceáil foinse na fírinne.
Ina dhiaidh, thug Steve turas pearsanta dom agus do Chaoimhín d’ealaín eile aige. D’fhan sé le caint linn ag míniú na píosaí agus an inspioráid leo. Ní fhanann a stíl ina áit ná in am amháin. Meascann sé téarmaí mar a mheas na Lochlannaigh línte i snaidhm. Seo Meicsicelt:
El Día de los Muertos le Samhain san am atá inniu ann.
Dearcadh eile spreagtha ag Mulder agus Scully, seans?
Samhlaigh Sciatháin Aer Lingus mar seo! Nod don eolach.
Ach baineann a chuid oibre le téarmaí traidisiúnta chomh maith. Doirse:
Triptych
Crainnte:
Agus ciorcal (leath de anseo):
Iontach éisteach le ceol den scoth is breathnú ar ealaín den scoth in aon oíche amháin. Tá saoithe inár measc. Nach bhfuil an t-ádh linn!
Tuilleadh eolais faoi Steve O’ Loughlin anseo.
Bheith i gcomhluadar a spreagann tú, a ardaíonn do chroí, a thugann dearcadh nua ar an domhan duit, a thugann dóchas duit: comhluadar de dhaoine fíorchliste is fíorlách … bhuel sin cuid de neamh anseo ar domhan. Is mé ag caint go rialta le filí, ceoltóirí, rinceoirí, ealaíontóirí, daoine le saineolas ar litríocht is stair na teanga, daoine atá lánsásta cuidiú le mo chultúr is meas a thabhairt di, tuigim go bhfuil mo shaol beannaithe anseo.
Ní raibh sé mar sin i gcónaí. An rud is fearr a rinne mé ná éalú ó na scoileanna Chaitleacha anseo agus sa bhaile. Bhí mé cráite acu. Leabhar ar an ábhar sin as seo amach, cá bhfios. Rudaí dochreidthe uafásach. Mé ag smaoineamh freisin ar an mbean rialta sa bhaile ag snagach, You haven’t gone all Gaelic on us, have you? le déistin ag sochraid mo Dhaid. Titeann an fhírinne amach i ngan fhios dóibh ach ní ghlacaim lena maslaí níos mó. I have and I’m very proud of it, a d’fhreagair mé. Thaitin freagra Cillian Murphy le déanaí le Stephen Colbert liom freisin. Nuair a d’iarr Stephen air ar fhreastal ar scoil Chaitliceach, d’fhreagair Cillian: No choice. Neart daoine gafa sa chóras sin fós. Daoine nár bhlas saoirse fós. Neart le ceartú.
Ar aon chaoi, bhí rogha agam is d’fhág mé sin agus aineolas a bhaineann leis i mo dhiaidh is fuair mé suaimhneas le mo threibh. Daoine le croíthe móra a thuigeann cearta, maitheas, cultúr, cineáltas srl. Daoine umhal. Saoithe. Na Gaeil. Iad a thugann meas don chultúr.
Ag caint ar shaoithe, ba mhaith liom buíochas a ghabháil le Philip Grant. An consúl atá críochnaithe anois i SAM thiar. Sárjab déanta aige. Ní raibh mórán seans agam caint leis is é anseo. Ach, ó bheith ag éisteacht leis ag caint ag LMU, ba léir gur thuig sé go leor is go raibh sé maith le daoine. Ardmheas agam ar sin. Ní raibh orm dul ag caint le Philip faoi tada ach spreag sé mé lena fhocail. Ní raibh sé éasca dó deighleáil leis an dtragóid (coir) i mBerkeley.
Philip Grant ag caint ag LMU, 2016
Chailleamar daoine óga a tháinig anseo an J1 is bhí Éire is Éireannaigh is daoine le croíthe ag caoineadh go géar nuair a chualamar faoin timpiste (coir). Bhí an codarsnacht idir na focail a tháinig ó Philip, an chaoi a thug sé tacaíocht do dhaoine (ardmheas) agus na daoine i gceannas orm gan meas acu ar na hÉireannaigh in ionad ceapaithe a bheith ann do na Ceiltigh i bhfad rómhór. Idir sin is bullaíocht ó dhuine ann, bhí orm an áit sin a fhágáil. Ach tháinig rud maith as sin ar fad. Rugadh Conradh na Gaeilge, Craobh na nAingeal le saoirse agus ár spás féin.
Is d’fhásamar go sciobtha. Is ar an gCéadaoin seo caite, bhí mé ag caint leis an gconsal nua, Robert O’Driscoll, agus lena bhean chéile, an t-iriseoir Caoimhe Ní Chonchoille (TG4) faoi atá ar siúl againn i gCathair na nAingeal (go leor). Go raibh maith agat, Cuan. Iontach ar fad an deis sin a fháil. Bhí mé tuirseach tar éis turas scoile a dhéanamh an mhaidin céanna le mo dhaltaí thuas i gCamarillo.
Ar ndóigh beidh go leor le déanamh i nDeireadh Fómhair anois le Ireland Week. B’fhearr an Pop-Up Gaeltacht a chuir ar siúl ansin.
Gnóthach, mar is gnáth liom. Ach fuair mé amach go bhfuil Robert agus Caoimhe gnóthach freisin. Iad ag dul amach le bualadh le chuile dhuine go luath ag cur aithne orthu. Maith iad is comhghairdeas leo. Bhí siad fíorghnóthach ó tháinig siad.
Chuaigh siad go San Diego, áit inar bhuail siad leis an gClár For-Rochtana Inimirceach San Diego:
I gCathair na nAingeal bhuail sé leis an gComhlachas Barra Aturnaetha Chalifornia:
Bhuail siad liomsa is mé ann le caint faoi Chraobh na nAingeal. Labhair mé faoi na grúpaí ar fad anseo a choinníonn an cultúr beo anseo. Labhraíomar as Gaeilge, rud a chuir ARDÁTHAS orm. D’inis siad dom faoi Ireland Week:
Cé go raibh deifir orthu ina dhiadh is iad ag dul go dinnéar le haisteoirí mór le rá, d’éist siad go foighneach le gach a bhí mé ag rá is tá mé buíoch as.
Caoimhe, Roma Downey, agus Robert
Níl fhios agam an raibh ciall ar bith lena bhí mé ag rá is an tuirse a bhí orm ach bhí mé sásta ag dul abhaile mar is daoine maithe iad. Táim ag súil go mór leis na dúshláin ar fad atá romhainn. Tá muid lánsásta ceangail a dhéanamh le grúpaí eile is cabhrú leis na Gaeil is an cultúr anseo, le chéile.
Guím gach rath ar Robert agus Caoimhe agus ar an gcuid oibre. Súil agam go mbeidh siad, mar atáim, i measc daoine den scoth le grá acu do na Gaeil. Mar sin an saol is fearr. Ansin atá an muintearas. Míle maith acu.
Sailéad Éireannach
nó Indo-Euro Éireannach. Mixed Salad a bhéas ann. Tossed le casadh nó dhó.
Ní fiú tada gan saoirse. Cuireann sé ionadh orm an méad daoine nach n-aithníonn nach bhfuil siad saor. Ar ndóigh, tuigeann na daoine gan cumhacht é.
Ar an raidió KNX 1070 anseo i gCalifornia, iad fós ag craoladh ráiteas Sean Spicer faoin Russian Salad. Fiú nuair is léir don domhan mór gur Mobsters iad clann Trump. Dhúisigh mé leis an ‘nuacht’ is guth Spicer. Seans go mbeidh chuile rud anseo ‘stream of consciousness’ inniu. Deireadh na seachtaine, an dtuigeann sibh. Tuirse orm.
Is an nuacht oifigiúil (mícheart) ar an aer arís, tá nós ag Trump é sin a chasadh le rá gur aige féin atá an fhírinne, gur laoch é, i gcodarsnacht leis na meáin. An slánaitheoir. Raaaaight.
Casadh: California go hÉirinn
Smaoinigh mé ar sin is mé ag breathnú ar na tinte cnámhna sa tuaisceart (an 12th) agus ‘cultúr’ ag rá go raibh sé faoi bhagairt. Míthuiscint ansin acu freisin. ‘Sé an rud é nach bhfuil leisce anois ar dhaoine sa bhaile a rá leo gur ciníochas gránna atá ann, ní cultúr. Sin an difríocht. Caithfidh go bhfuil sé deacair do dhaoine a cheap gur cultúr a bhí acu a chloisteáil go bhfuil siad ar an taobh mícheart den stair. Sin impireacht duit. Ag tabhairt fake news don domhan le fada. Sun never sets srl.
Casadh: Éire go dtí an India
That’s a very … forgiving … version of history, ar mé leis an Éireannach liom. Bhíomar san India ag caint le muintir na háite is bhí rud éigin ráite aige faoin gcaoi ar chuidigh impireacht na Breataine leis an India. Rud a bhí múinte dúinn ar scoil san stair oifigiúil.
An mbeidh mé in ann scríobh faoin India faoi dheireadh inniu?
Casadh, trí dhoirse eile.
Ní shin a bhí pleanáilte agam. Ach chuaigh mé go taispeántas ealaíne aréir i gCathair na nAingeal agus spreag an seó solais smaointe ionam. Bhí sé pleanáilte agam scríobh faoi Chalifornia is na hÉireannaigh agus na daoine atá Gaelach sa chroí anseo. Éireannaigh nua ar bhealach sa chaoi go bhfuil grá mór acu don chultúr is don teanga. Pobal a thugann tacaíocht don chultúr. Tá neart le déanamh. Tá cúnamh uainn. Rud nach ndúirt mé ach rud atá fíor.
Casadh
Ach an India chun tosaigh i mo smaointe. Bhí rudaí maithe ann ach séard a bhuail mé go trom ná an cos ar bolg, an córas ‘class,’ an bochtanas, an reiligiúin in áiteacha a thug le fios do leads go bhféadfadh siad a rogha rud a dhéanamh le mná, an chontúirt, an bhagairt. Níor airigh mé saoirse ann. Bhí mé agus gach bean i gcontúirt ann.
Casadh
Mar an gcéanna leis na daltaí ón Araib Shádach. An lámh in uachtar ag Dialathas a thugann meas do dhaoine saibhre agus a chaitheann drochmheas ar mhná. Guardianship. Labhair amach go hard faoin gcoir seo. Cáin an córas, ní na daoine atá ag fulaingt sa chóras.
Casadh
Mar an gcéanna le mo thír féin. An bhfuil Saoirse ann? Tá Leo ‘openly gay.’ Is maith sin. Tá saoirse ann. Tá mise ‘openly pro-Separation of Church and State.’ Cé acu is deacra? Bhuel anois, braitheann sé (an freagra is fearr ar bheagnach chuile cheist).
Cheapfá go mbeadh Leo agus mé féin ar an leathanach céanna maidir le cearta agus Stát/Eaglais a scaradh ach níl, go bhfios dom. B’fhéidir go mbeidh muid as seo amach. Neart le foghlaim againn ar fad. Turas atá sa saol seo srl.
So.
Sailéad.
Éasca dom caint le daoine a thuigeann cearta daonna, le daoine a thuigeann an tábhacht le focail. Deacair míniú arís is arís eile cén fáth nach bhfuil Éire saor. Na leads is mó nach bhfeiceann é. Mar ní bhaineann fuath ban le cuid acu. Daoine eile a thuigeann mar d’fhulaing siad go géar agus tugann siad tacaíocht san troid (agus is troid atá ann) le briseadh saor ó shlabhraí na hEaglaise. Buíoch astu.
Seo an dúshlán. Bheith saor agus Gaelach. Ní leor Gaelach. Saoirse de dhíth freisin. Le tuiscint. Le cearta. Le rogha. Le grá don tír: ní don Vatacáin ná don Bhreatain. Is féidir linn meas a bheith againn orthu siúd má tá an tuiscint láidir againn nach leo ár dtír, ár gcearta, ár dteanga, ár Stát. Sin an rud. Ná measc rialtas agus Eaglais. Riamh. In aon áit. Bris na ballaí. Lig dúinn bheith saor.
Tá ainm ar mheascán Eaglais, Stát, Gardaí srl. Sin sailéad eile. Faisiteachas a thugtar air. Ann in am Franco. Againn freisin i stíl eile: Tuam Babies, Magdalenes srl. Ainmneacha eile i dtíortha eile. Fuath ban le reiligiún mar dressing. Níl sé blasta.
Gan aitheantas, rachaidh cúrsaí in olcas. Gan freagracht, rachaidh cúrsaí in olcas. Gan athrú, rachaidh cúrsaí in olcas.
Dóibh siúd le guth, impím oraibh: coinnigí rialtas agus Eaglais iomlán scartha. Ligigí dúinn bheith Gaelach AGUS saor. Is féidir. Seo an t-am.
Pics ó mo thuras go dtí An Rinn. Deachuimhní. Pics ó thuras go dtí an India freisin.
