857. Grace as Gaeilge

Dhá leagan de Grace as Gaeilge anseo.

1. Leagan nua den amhrán seo ag TG LURGAN (Nollaig 2019)

Seo é

2.

Liricí

1.

I seipéal phríosún shean Kilmainham, atá muid cruinnithe araon,

Ag meabhrú ar an Éirí amach. Ar theip orainn, faraor?

Ar scoil fadó a deirtí linn, go mbeadh saoirse ag ár dtír,

Níl de mhian agam, san áit ghruama seo, ach tú bheith lem’ thaobh.

Curfá

Och, Grace, fáisc mé le d’ucht is ná lig domh scaradh choíche,

Le breacadh an lae, beidh mé á chur chun bháis.

Glac uaim anois, a ghrá mo chroí, an fáinne pósta órga.

Ní bheidh faill againn ár ngrá a roinnt ach, ‘Slán go deo’ a rá.

2.

Tuigim, a stór, gur deacair duit, tuiscint a bheith agat féin,

Ar mo dhílseacht do na laochra seo is do mo thír dhíl féin.

Mar sin nuair a tháinig an scairt uaidh ó lár an GPO

Bhí orm dul, is mé lag tinn, síos faoi lár an áir.

Curfá

Och, Grace, fáisc mé le d’ucht is ná lig domh scaradh choíche,

Le breacadh an lae, beidh mé a chur chun bháis.

Glac uaim anois, a ghrá mo chroí, an fáinne pósta órga.

Ní bheidh fáil againn ár ngrá a roinnt ach, ‘Slán go deo’ a rá.

3.

Le bánú an lae seo is mé atá faoi néalta bróin.

Ag siúl amach an mhaidin mhoch is mé ag smaoineadh ort, á ghrá.

Is scríobhfaidh mé ar an mballa seo ionas go mbeidh á fhios ag cách

Faoi mhéid mo ghrá is go bhfaca mé a fhuil i lár an róis.

Leagan Béarla de

As we gather in the chapel here in old Kilmainham Jail I think about the last few weeks: Oh will they say we’ve failed. From our school days they have told us we must yearn for liberty, yet all I want in this dark place is to have you here with me.

CHORUS Oh Grace, hold me in your arms, let this moment linger. They take me out at dawn and I will die. With all my love I place this wedding ring on your finger. There won’t be time to share our love for we must say goodbye.

Now I know it’s hard for you, my love, to ever understand. The love I bear for these brave men, my love for this dear land. But when Padraic called me to his side down in the G.P.O. I had to leave my own sick bed, to him I had to go.

Chorus

There won’t be time to share our love for we must say goodbye.

855. Aren’t You British?

British?

Mise? Er, NO.

But you’re part of The British Isles!

Er, NO. We cringe when you make us British. We are not.

It’s not that British is bad. It’s just we’re Irish. Don’t deny us that. Níl sin go deas.

That history is all in the past. You should get over that!

Er, not ALL in the past.

Neart ag smaoineamh gur British muid anseo i SAM. Anuraidh labhair mé le seanchúpla i Sasana, Sasanaigh, daoine lách gealgháireach a cheap gur le Sasana Éire.

Cúpla rud le tuiscint. Níl gach duine mar Dave bocht thíos, ach neart acu ann. Féach air led’ thoil. Seo míniú a bhaineann leis an bpeil.

Mar sin, tuig, tuig, tuig, le bhur dtoil, cén fáth NACH bhfuil sé oiriúnach Celtic Center a chur i gClub le pictiúirí de bhanríon Shasana aguas Churchill ar an mballa ann. Sin an fáth a chaill sibh daoine. Mar níor éist sibh linn. Mar labhair sibh linn ar nós labhairt le páistí dána. Mar bhí drochmheas agaibh orainn.

Rud a d’fhoghlaim sibh ón leagan den stair a d’fhoghlaim sibh trí Bhéarla anseo. Mar TÁ ciníochas láidir anseo.

Agus Bridget a d’ionsaigh mé le maslaí is tú ag screadadh go mba chóir dom meas a thabhairt don bhanríon san Center sin, tá súil agam go bhfuair tú cúnamh mar is mór an t-ualach fuath mar sin. Ní ghlacaim le bulaíocht in aon áit.

ACH an rud a dúirt liom go raibh daoine iomlán tone-deaf  don stair ansin ná an chaoi ina raibh orm argóint a dhéanamh le am a fháil le smaoineamh ar a tharla i mBerkeley nuair a fuair Éireannaigh óga bás. Le ómós a thabhairt dóibh.

Is féidir liom aineolas a mhaitiú ach daoine gan croíthe, sin rud eile.

Bhí mé ciúin faoi seo i bhfad rófada.

Anois, mé i spás nua le daoine den scoth a thuigeann. Muid ag fás go tapaidh. Beidh craobh againn i Los Feliz i Lúnasa lcd. Bígí cinnte NACH mbeidh Banríon Shasana ar an mballa againn ná Churchill mar tuigimid an stair.

Anois, Dave agus daoine cosúil leis, beidh meas againn ort agus oraibh nuair a aithníonn sibh an fhírinne. Ansin, le meas, beidh craic againn le chéile. Tuiscint. Croí. Sin atá de dhíth.

Nóta: Domsa ciallíonn British cultúir a bhaineann le Cymru, Corn na Breataine, agus An Bhriotáin. ACH san alt SEO mé ag tagairt ar leagan den stair a thugann meas don impireacht gan an dochar a dhéanann sé a aithint, ar dhream a bhainfeadh ár gcultúr is stair dínn.

Conas críochnú?

Neart atá iontach sna hoileáin seo in aice le chéile agus cé nach British muid, bainimid taitneamh as an gcuid is fearr dínn. B’fhearr críochnú mar sin.

Muid imníoch fúibh is Sasamach ag teacht. Tá cairde agaibh anseo. Tuigimid gur thug sibh grá do go leor dínn le fada an lá. Tuiscint. Grá. Sin é.

854. Cártaí, Éinne?

Seanfhocal:

Súil le cúiteamh a mhilleas an cearrbhac. Hope of recouping losses will destroy the gambler.

Nathanna cainte:

i) Fuil dearg ort! Go n-éirí leat an cluiche a bhaint (i gcearrbhachas).
ii) Tá gob deas ar do chearc. Nuair a bhíonn cártaí maithe ‘na ghlaic ag duine. 
iii) Mura leaga tú an mámh, leag madadh maith drámh.  mámh: trump & drámh: non-trump

Téarmaí:

i) Duine ranna: dealer 
ii) Lámh aondathach: flush 
iii) Cárta cúil: An ace up your sleeve

Raightso, leatsa an tabhairt. Ar aghaidh linn…

853. Mo Ghile Mear ♫

 

Curfá
’Sé mo laoch mo ghile mear
My dashing darling is my hero

’Sé mo Shaesar, ghile mear,
My dashing darling is my Caesar

Ní fhuaras féin aon tsuan ná séan,
I have had neither sleep nor good fortune

Ó chuaigh i gcéin mo ghile mear
Since my dashing darling went far away

X 2

Bímse buan ar buairt gach ló,
I am perpetually worried every day

Ag caoi go crua is ag tabhair na ndeor
Wailing heavily and shedding tears

Mar scaoileadh uaim an buachaill beo
Since my lively boy was released from me

Is ná ríomhtar tuairisc uaidh, mo bhrón.
And there is no word of him, alas.

2.

Ní haoibhinn cuach ba suairc ar neoin,
The pleasure of the cheerful cuckoo at noon is gone

Táid fíorchoin uaisle ar uatha spóirt,
The affable nobility are not bothered with sport

Táid saoithe ‘s suadha i mbuairt ‘s i mbrón
The learned and the cultured are worried and sad

Ó scaoileadh uainn an buachaill beo
Since the lively lad was taken from me

3.

Is cosúil é le hAonghus Óg,
He is like Young Aonghus

Le Lughaidh Mac Chéin na mbéimeann mór,
Like Lughaidh Mac Chéin of the great blows

Le Cú Raoi, ardmhac Dáire an óir,
Like Cú Raoi, great son of Dáire of the gold

Taoiseach Éireann tréan ar tóir.
Leader of Ireland in strong pursuit.

Curfá

Le Conall Cearnach bhearnadh poirt,
Like Conall Cearnach who breached defences

Le Fearghas fiúntach fionn Mac Róigh
Like worthy fair haired Feargas Mac Róigh

Le Conchubhar cáidhmhac Náis na nós,
Like Conchubhar venerable son of Nás of the tradition

Taoiseach aoibhinn Chraoibhe an cheoil.
The pleasant chieftain of the musical [Fenian] Branch

Curfá X2

Ó chuaigh i gcéin mo Ghile Mear. Since my dashing darling went far away

 

852. Dia ‘G’uit: G for ‘G’ilead

Níl sé ceart, ar ndóigh: an G sin sa ‘Guit’ mar atá i ‘Gilead.’

Dia duit a fheicimid ach níor chuala mé Dia duit ó dhuine ar bith sa Ghaeltacht riamh. Dia dhuit a chloisim. Fiú ar scoil, níor chuala mé Dia duit. Sin a bhí ar an leathanach ach Dia dhuit a léigh an múinteoir amach agus Dia dhuit a dúramar. Níl fhios agam cén fáth nach scríobhaimid dhuit in áit duit, mar dhuit a deirimid.

Go minic is daoine ag foghlaim ar dtús, níl an fhuaim dh acu agus fuaim g a thagann uathu. Níl siad ceart. Ach muid ar fad ag foghlaim, nach ea?

Fiú sa Bhéarla, cheapfá gur Jilead in áit Gilead a bheadh ann mar fhuaim leis an litriú Gi sin i nGilead. Seans nach dtugaimid sin faoi deara fiú. Tagann an fhuaim amach mar a mhúintear dúinn í, is cuma céard atá ar an bpáipéar. Má deirtear go minic é, glacaimid leis fiú nuair nach bhfuil ciall ann dúinn.

Nuair a bhíomar ag foghlaim ar scoil, mhúin siad Dia duit dúinn mar bheannacht. Sin atá i mbeagnach gach téacs is daoine ag foghlaim Gaeilge. Freagra? Dia is Muire duit. Sin a deirtear, ar siad linn. Beannacht traidisiúnta, ar siad.

Is breá liom traidisiún is muid ag caint ar cheol nó rince. Mheas mé fhéin (ní féin – níl sé nádúrtha dom) nárbh shin ár dtraidisiún. Múinte dúinn ar scoil. Na mná rialta a mhúin mise, na Bráithre Críostaí a mhúin mo dhearthaireacha: nach raibh vested interest (vestido, invested, sheep’s clothing) acu sna frásaí seo?

Bhí agus tá, ar ndóigh!

Is mé ag múineadh daltaí ón Araib Shádach, labhair siad liom faoina dtraidisiúin. Thaitin a dúirt siad liom go dtí gur úsáid siad ‘traidisiún é’ le cosc a chur ar shaoirse na mban a mhíniú. San India is muid i dtuaisceart na tíre, níl fhreagair fear aon cheist uaim. D’fhreagair sé m’fhear céile nuair a chuir mé an cheist air. Ní traidisiún sin. Sin guth agus aitheantas a bhaint díom mar is bean mé. Mar an gcéanna leis an mburka. Glanann sé an bhean amach ón scéal. Mar a bhí mná Éirebrushed as stair na hÉireann.

Mar sin, mínigh arís dom an Dia dhuit seo. Cad a chiallaíonn sé? An gcloistear daoine ag rá God be with you AGUS God and Mary be with you mar fhreagra air go minic sa Bhéarla? God be with you cloiste go minic againn ón altóir ach ní ag daoine ar an tsráid. God bless you coitianta ach ní God and Mary bless you mar fhreagra air. Ní labhraíonn muid mar sin. Labhraíonn na sagairt mar sin.

Cad a d’fhoghlaim muid anseo? Mhúin an Eaglais atá fós i gceannas ar 90%+ de scoileanna na tíre frása dúinn ar leo é. Múinte do gach páiste sa tír le fada fada an lá. Má deirtear go minic é, glacaimid leis fiú nuair nach bhfuil ciall ann dúinn. Ach níl sin ceart. Níl sé de cheart acu sin a dhéanamh. Sin iompúchán agus ní chóir go mbeadh spás dhó sin sna scoileanna.

Agus Gilead? Sin an tír sa scéal le Margaraet Atwood, The Handmaid’s Tale. Beannachtaí acu a mhúineann siad le chuile dhuine ann: Blessed be the fruit. Freagra: May the Lord open. Múinte ann: Lord, sin té le cumhacht nach féidir a cheistiú. Fireann, ar ndóigh. Bean? Níl inti ach fruit. Tortha. Ní duine. Cead ag fir í a oscailt. Níl guth ná cearta aici. Focal deas, tortha. Milis. Ansin le ceadú a thabhairt d’fhir mná a éagnú: i bhfad ó mhilis an bhrí leis. Ainmneacha bainte de na mná i nGilead agus ainm an fhir ar leis í tugtha do gach bean. Anseo san bhfíseán, tugann siad faoi deara go bhfuil siad róchleachtaithe leis an saol nua agus cuimhníonn siad cé hiad i ndáiríre. Cumhacht ag focal agus ag ainm.

 

Níl beannacht ar bith eile ceadaithe seachas Blessed be the fruit. May the Lord open nuair a bhuaileann tú le bean i nGilead. Níl cead ag páistí tada a rá seachas Dia duit is Dia is Muire duit is iad ag foghlaim Gaeilge ar scoil in Éirinn. Sin a tharlaíonn. Admhaigh é.

Má deirtear go minic é, glacaimid leis fiú nuair nach bhfuil ciall ann dúinn.

Admhaigh nach bhfuil sé ceart. Aithin é. Athraigh é. In am sin a athrú.

 

 

849. Réidh Dhó? ♫

Ar Spotify http://cli.re/spotify-liomsa-dhomsa

Charlie, Cian & Noah príomhamhránaithe. Neung, Conor & Sorcha ag casadh ceoil. Cór & damhsoirí chúrsa B sa slua.

Foilsithe Bealtaine 7 ag Coláiste Lurgan. Mo cheol iad!

Liricí

Curfá:

Liomsa. Domsa, ag breathnú ort [táim] chomh sásta!

With me. For me, as I look at you I’m so happy!

Aí, ‘bhfuil sí réidh dhó? Aí, aí ‘bhfuil sí réidh dhó?

Ó, is she ready for this? Ó ó, is she ready for this?

Cuisle, mo chuisle! Nach í ata go hálainn!

Darlin’, my darlin’!* Isn’t she so gorgeous!

Aí, ‘bhfuil sí réidh dhó? Ay, ay ‘bhfuil sí réidh dhó?

Ó, is she ready for this? Ó ó, is she ready for this?

* (literally pulse, my pulse)

 

Véarsa

Muid uilig i gConamara.

We’re all in Connemara.

Chuile dhuine ag spraoi is ag damhsa.

Everyone having fun and dancing.

Shiúil isteach an cailín is áille.

In walks the most beautiful girl.

Labhair mé is thosaigh sí ag gáire.

I spoke and she starting laughing.

Curfá

Sábado na balada
An Satharn ag an damhsa

A galera começou a dançar
Thosaigh chuile dhuine ag damhsa

E passou a menina mais linda
Shiúil an cailín is áile os mo chomhair

Tomei coragem e comecei a falar

Fuair mé misneach is thosaigh mé ag caint.

Curfá

 

 

848. Spuds i do Bhéal

Is breá liom na tweetanna ag @AnDuinnineach ar Twitter.

Ábhar inniu: fataí.

Nath cainte:

Draíocht: Is geinid í. She is a small potato – She is a sprite, goblin or genius / It is the little finger. (An bhfuil draíocht sa lúidín?)

Seanfhocal: Ag ithe na gcreathán is ag díol na bhfadhbhán. Eating the small potatoes and selling the large ones.

Mallacht: Staimpí chugat. Mashed potatoes to you – Bad luck to you

Moladh: Is gilín í. She is a large bright-skinned potato – She is a bright little thing / a darling. 

Maslaí: Is lobhar é. He is a miserable potato – He is a weakling/ sick or leprous 

Is stagún é. He is a frost-bitten potato – It is a stubborn horse

Is scráidín é. It is a small potato (or herring, unripe apple, or small portion of food). – He is a runt. 

Is clamhrán é. He is a small potato – He is a scabby wretch / an insignificant fellow / a peevish child.

Mórán: Maiseog. A heap (of stored potatoes) Maiseog óir = A heap of gold.

Céard faoi na Spuds sin, leads? Foclóir blasta, by Deaid!