852. Dia ‘G’uit: G for ‘G’ilead

Níl sé ceart, ar ndóigh: an G sin sa ‘Guit’ mar atá i ‘Gilead.’

Dia duit a fheicimid ach níor chuala mé Dia duit ó dhuine ar bith sa Ghaeltacht riamh. Dia dhuit a chloisim. Fiú ar scoil, níor chuala mé Dia duit. Sin a bhí ar an leathanach ach Dia dhuit a léigh an múinteoir amach agus Dia dhuit a dúramar. Níl fhios agam cén fáth nach scríobhaimid dhuit in áit duit, mar dhuit a deirimid.

Go minic is daoine ag foghlaim ar dtús, níl an fhuaim dh acu agus fuaim g a thagann uathu. Níl siad ceart. Ach muid ar fad ag foghlaim, nach ea?

Fiú sa Bhéarla, cheapfá gur Jilead in áit Gilead a bheadh ann mar fhuaim leis an litriú Gi sin i nGilead. Seans nach dtugaimid sin faoi deara fiú. Tagann an fhuaim amach mar a mhúintear dúinn í, is cuma céard atá ar an bpáipéar. Má deirtear go minic é, glacaimid leis fiú nuair nach bhfuil ciall ann dúinn.

Nuair a bhíomar ag foghlaim ar scoil, mhúin siad Dia duit dúinn mar bheannacht. Sin atá i mbeagnach gach téacs is daoine ag foghlaim Gaeilge. Freagra? Dia is Muire duit. Sin a deirtear, ar siad linn. Beannacht traidisiúnta, ar siad.

Is breá liom traidisiún is muid ag caint ar cheol nó rince. Mheas mé fhéin (ní féin – níl sé nádúrtha dom) nárbh shin ár dtraidisiún. Múinte dúinn ar scoil. Na mná rialta a mhúin mise, na Bráithre Críostaí a mhúin mo dhearthaireacha: nach raibh vested interest (vestido, invested, sheep’s clothing) acu sna frásaí seo?

Bhí agus tá, ar ndóigh!

Is mé ag múineadh daltaí ón Araib Shádach, labhair siad liom faoina dtraidisiúin. Thaitin a dúirt siad liom go dtí gur úsáid siad ‘traidisiún é’ le cosc a chur ar shaoirse na mban a mhíniú. San India is muid i dtuaisceart na tíre, níl fhreagair fear aon cheist uaim. D’fhreagair sé m’fhear céile nuair a chuir mé an cheist air. Ní traidisiún sin. Sin guth agus aitheantas a bhaint díom mar is bean mé. Mar an gcéanna leis an mburka. Glanann sé an bhean amach ón scéal. Mar a bhí mná Éirebrushed as stair na hÉireann.

Mar sin, mínigh arís dom an Dia dhuit seo. Cad a chiallaíonn sé? An gcloistear daoine ag rá God be with you AGUS God and Mary be with you mar fhreagra air go minic sa Bhéarla? God be with you cloiste go minic againn ón altóir ach ní ag daoine ar an tsráid. God bless you coitianta ach ní God and Mary bless you mar fhreagra air. Ní labhraíonn muid mar sin. Labhraíonn na sagairt mar sin.

Cad a d’fhoghlaim muid anseo? Mhúin an Eaglais atá fós i gceannas ar 90%+ de scoileanna na tíre frása dúinn ar leo é. Múinte do gach páiste sa tír le fada fada an lá. Má deirtear go minic é, glacaimid leis fiú nuair nach bhfuil ciall ann dúinn. Ach níl sin ceart. Níl sé de cheart acu sin a dhéanamh. Sin iompúchán agus ní chóir go mbeadh spás dhó sin sna scoileanna.

Agus Gilead? Sin an tír sa scéal le Margaraet Atwood, The Handmaid’s Tale. Beannachtaí acu a mhúineann siad le chuile dhuine ann: Blessed be the fruit. Freagra: May the Lord open. Múinte ann: Lord, sin té le cumhacht nach féidir a cheistiú. Fireann, ar ndóigh. Bean? Níl inti ach fruit. Tortha. Ní duine. Cead ag fir í a oscailt. Níl guth ná cearta aici. Focal deas, tortha. Milis. Ansin le ceadú a thabhairt d’fhir mná a éagnú: i bhfad ó mhilis an bhrí leis. Ainmneacha bainte de na mná i nGilead agus ainm an fhir ar leis í tugtha do gach bean. Anseo san bhfíseán, tugann siad faoi deara go bhfuil siad róchleachtaithe leis an saol nua agus cuimhníonn siad cé hiad i ndáiríre. Cumhacht ag focal agus ag ainm.

 

Níl beannacht ar bith eile ceadaithe seachas Blessed be the fruit. May the Lord open nuair a bhuaileann tú le bean i nGilead. Níl cead ag páistí tada a rá seachas Dia duit is Dia is Muire duit is iad ag foghlaim Gaeilge ar scoil in Éirinn. Sin a tharlaíonn. Admhaigh é.

Má deirtear go minic é, glacaimid leis fiú nuair nach bhfuil ciall ann dúinn.

Admhaigh nach bhfuil sé ceart. Aithin é. Athraigh é. In am sin a athrú.

 

 

Advertisements

842. Ómós is Uafás

It was the best of times, it was the worst of times, a scríobh Dickens. Seo mar atá sé dúinn in Éirinn anois.

Tosnóimis le ómós.

Leis an vóta Tá, thugamar meas do mhná na hÉirinn. Thugamar meas do na Magdalenes le fáilte iontach agus cóisir leis an Uachtarán. Thugamar ómós do scríbhneoir a scríobh The Handmaid’s Tale atá gar go scéal na Magdalenes. Comhghairdeas le Margaret Atwood a fuair Bonn Ulysses inniu!

GRMA, Ceanada. Is as Ceanada Atwood agus Joni Mitchell. Tuigeann an bheirt acu a dhéanann an Eaglais.

Agus anois t-uafás sna rudaí a tharla sna Magdalenes:

Cúlra don scéal seo de dhíth.

1984: Fuair Ann Lovett bás

1985: Scríobh Atwood The Handmaid’s Tale

1994: Chas Joni Mitchell The Magdalene Laundries

1996: Dúnadh an Magdalene deireanach i bPort Láirge

Spéisiúil gur fear le cumhacht i nGilead (tír the Handmaid’s Tale) é Mr. Waterford.

Tagann scríbhneoir cáiliúil eile isteach sa scéal seo. Sin Dickens. The best of times and the worst of times.

Agus níos faide siar  sa stair.

The worst:

Bhunaigh fir gnó an chéad Magdalene (Magdalen) i Londain i 1758. Hospital for the Reception of Penitent Prostitutes a thug siad air. Obair saor in aisce a fuair siad as. Cuireann sin Prisons For Profit SAM i gcuimhne dom. Bhí os cionn 300 acu i Sasana faoi 1845. Dáta suntasach do mhuintir na hÉireann.

The best:

Shocraigh Dickens ar chóras eile a bhunú i 1846 nuair a chonaic sé chomh huafásach is a bhí na Magdalenes.

The worst:

Scríobh Atwood faoi shaol diostóipeach i The Handmaid’s Tale. Sin atá againn ó ghoid an Ardeaspag McQuaid saoirse uainn lena Dialathas. Saol diostóipeach. Cheapamar go raibh saol an-modern go deo againn, seachas iad sna Magdalenes, ach i ndáiríre ní raibh duine ar bith againn saor ó ghreim na hEaglaise.

Na bréaga:

Féach a scríobh beirt faoin McQuaid céanna anseo. Tá duine acu siúd (Fr. Con) san nuacht inniu mar gheall ar a scríobh sé san nuachtán inné, díreach tar éis an ómós do na Magdalenes faighte acu ón Uachtarán agus ón bPríomhchathair:

Sin an Eaglais duit! Ní raibh lucht an Love Both amuigh le fáilte a chur roimh na Magdalenes an tseachtain seo. Ní fáilte ná grá atá acu ach fuath. Fuath ban go háirithe. Ar nós fir Gilead, is breá leo cumhacht agus brabús.

An tUafás:

Seo mar atá saol do mhná is creideamh bunúsach i gceannas i nGilead:

Ofrobert atá ar an mbean ag screadáil thuas. Mar bhain siad a hainm di. Rud a tharla sna Magdalenes. Thug siad d’fhear eile í. Rud a tharla is mná ag fágáil na Magdalenes in Éirinn. Cleas cruálacht ar an lá deireanach i mBaile na gCros. Dúirt siad leis na mná go raibh fir uathu le pósadh sula ngabhaidís amach sa saol arís. Ghlaoigh siad ar fir na háite teacht isteach le breathrú orthu mar a roghnódh feirmeoir beithí ag an mart. Ní bheadh siad saor riamh.

Only in suffering do we find grace, a deir an bhean crúalach a dheineann obair Gilead. Mar an gcéanna le Mother Teresa. Bean chruálach a dhiúltaigh leighis do dhaoine ag fáil bháis mar b’fhearr go mbeidís ag fulaingt, dar léi. Ní hé nach raibh an t-airgead aici. Bhí. Neart airgid. Cuid mhaith aici féin agus go leor do Gilead, gml, don Vatacáin.

An Feall le Bolscaireacht:

Mar an gcéanna leis na mná rialta sna Magdalenes.

An tUafás:

Agus chuile uair a bhaineamar cearta daonna sa tír seo, bhíomar ag troid in aghaidh na hEaglaise.

Ómós:

Is léir gur éirigh linn go leor a bhaint ACH

Uafás:

gan Stát/Eaglais a scaradh is beag brí atá leis. Nuair atá greim ag grúpa ar an dream is soghonta sa tír (óg agus aosta), tá an tír ar fad acu.

Mar sin, tuig nach bhfuil brón ar an Eaglais. Ní hé nach dtuigeann siad a rinne siad: tuigeann siad go maith sin. Sin an jab acu. Ní hiad atá seafóideach (out of tune with modern society mar a deireann daoine i gcónaí). Muid atá craiceáilte a chreideamh go bhfuil maitheas iontu agus go mba chóir ligint dóibh bheith i gceannas ar oideachas. Daoine a dhéarfaidh bréaga go deo lena ngáinneáil ar leanaí a chosaint. Níl AON leithscéal air.

Seo fós atá ar suíomh Credit Union Castlepollard: anseo

Ní fhreagraíonn siad daoine a deireann leo go bhfuil seo iomlán mícheart. Ní míthuiscint atá ann ó Eaglais ghrámhar. Seo fuath. Seo coir. Seo ár naimhde.

Ómós dóibh siúd lán le grá a sheasann an fód in aghaidh na hEaglaise atá lán le fuath FÓS in Éirinn inniu. Ómós dóibh a bhrisfidh an Dialathas. Mar caithfimid. Ómós do mhná na hÉireann le croíthe móra a dhéanann an rud ceart.

Anois, Rialtas? Gardaí? Scoileanna a cheadaíonn iompúchán?

Tóg ar ais ár dtír. Dár bpáistí. Dúinn féin. Don tír.

Deireadh leis an gcóras diostóipeach (Dialathas) againn.

Ba bheag nach ndearna mé dearmad: Ní Fr. Con an t-aon duine le con. An cleas ag an bPápa le slua a bheith aige in Éirinn i mí Lúnasa ná seo . Aithne agam ar dhaoine a chreideann san Eaglais fós in Éirinn. Níl aithne agam ar éinne sa tír agus ní fhéadfainn a shamhlú fiú duine in Éirinn a chreideann i lánloghadh. Sin siombal do bhreabaireacht. Sin masla, ceapadh go smaoinimid go bhfuil rud mar sin ceart agus cóir. Sin uafás.

 

 

 

837: Éire. Creideamh? Grá ♥

Ní tír Chaitliceach í Éire. Níorbh í riamh.

But you follow Catholicism in Ireland? a d’iarr fear ó tSín orm le déanaí.

Ní LEANaimid é. Níor roghnaíomar é. 

Agus inné, nuair a roghnaíomar Tá v Níl, b’shin Grá v Fuath.

Agus leis an bhFuath sin bhíomar ag caint faoin Eaglais Chaitliceach in Éirinn: a Ethos, a greim ar na tír, a rinne siad do mhná na tíre.

Dúramar NO láidir leis an Eaglais.

Níl cead agaibh bheith i gceannas orainn níos mó! ar muid.

Grá v Fuath. Bua ag grá. 

Grá do mhná. Grá don tír. Grá do shaoirse, rud nach raibh againn is iad i gceannas.

Tá seo le tuiscint mar sé fuath ban bun agus barr na faidhbe agus tá rudaí le ceartú mar tá Dialathas fós againn.

Beidh seo deacair do dhaoine nach dtuigeann Eaglais na tíre seo. Dóibh siúd atá fós dall lena mhúin an Eaglais dóibh. Dóibh siúd le cumhacht mar sin a thug an Eaglais dóibh.

ACH do dhaoine le croíthe móra agus misneach, tá sé éasca a thuiscint mar seasann an Eaglais d’fhuath is cruálacht is níl faitíos orainn sin a rá níos mó. Fuath a mharaigh Savita, a chuir leanaí faoin talamh i dTuaim, a ghoid leanaí ó Mhaithreachaí is a dhíol na leanaí, a chuir mná ag éalú thar sáile faoi rún le aire a thabhairt dá sláinte. Cumhacht as smacht, lán le fuath ban.

Tá na scoileanna is ospidéil acu agus CAITHFEAR sin a cheartú. Beidh gá le réabhlóid, a mhúinteoirí, le Boycott ar reiligiún i scoileanna muna bhaineann an Stát cumhacht ón Eaglais.

Seo bua i gcath ach tá cogadh romhainn. Beidh an bua ag grá arís.

Samhlaigh is féidir linn a dhéanamh!

 

760. Óráid de hÍde i bPáras

Éist le Dubhghlas de hÍde ag caint anseo

Buíochas leis an Ollamh Liam Mac Mathúna a sheol an taifeadadh do Chuan Ó Seireadáin é a roinn le daoine é ar ‘Gaeilge Amháin.’  Seoid, gan dabht. Buíochas le Jack O Drisceoil & Gearóid Ó Ceallaigh as moltaí nuair nár chuala mé focail i gceart.

Seo a dúirt sé:

Tá mé i bParis na Fraince anois agus mé ag labhairt Gaeilge. Agus tá mé ag dul [le] beagán a rá a dúirt mé leis an, (le), Congrès de la Race Irlandaise a bhí cruinnithe le chéile i bParis an tseachtain seo. A dúirt mé an uair sin: Cá bhfuil, arsa mise, an fear [nach fear atá ann] ach an deargSheoinín nó an leathShasanach nár mhaith leis Éire a d’fheiscint ina náisiún arís? Agus ní fhéadfaidh sí a bheith ina náisiún choíche gan a teanga féin aici.  Cad é an sórt rud, arsa mise, náisiún gan teanga? Is madra gan fiacla, is táilliúir gan deimheas, is trumpa gan teanga, is spealadóir gan speal, is saighdiúir gan gunna é. Ach cuirfimid teanga nua ins an trumpa agus bainfimid ceol as. Cuirfimid deimheas i lámh an táilliúra: an deimheas is géire agus gearrfaidh sé gach aon sórt éadaí. Ach go speisialta, aon [rud] dubh agus aon dearg. Cuirfimid gunna i lámh an tsaighdiúra agus nuair a scaoilfidh sé urchar as an gunna sin, a deirim libh, go gcloisfear buama an urchair sin ó na sléibhte go dtí an fharraige agus ar fud an domhain go léir.

 Óráid as Gaeilge / Jean Poirot, éd.

Guth: Douglas Hyde

Eagarthóir eolaíochta: Poirot, Jean (1873-1924)

Eagarthóir: Université de Paris, Archives de la parole (Paris)

Foilsithe: 1922

Ábhar:  enregistrement parlé

Sórt:  document sonore

Teanga:  Gaeilge

Foirm:  1 disque monoface : 90 t, saphir ; 26 cm disque pré-lp multipart/mixed

Cur síos:  [Traditions. Europe. Éire]: Gaeilge (An Fhrainc) Paris, Ollscoil Paris, La Sorbonne, 28-01-1922 ark:/12148/bpt6k129076t

Foinse: Leabharlann Náisiúnta na Fraince, département Audiovisuel, AP-1976

Notice d’ensemble:  http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb42197637g Titre d’ensemble : [Archives de la parole]. [Enregistrements à la Sorbonne] : [1921-1924]

Notice du catalogue:  http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb41172627d

Provenance:  Bibliothèque nationale de France

Date de mise en ligne:  09/05/2011

Seo an fear céanna ar airgead

743. Ciníochas sna Rannta

Ó dúirt bean rialta liom ag sochraid m’athar i 2016: Oh, you haven’t gone all Gaelic on us, have you? Ha ha ha, táim ag smaoinigh ar a d’fhoghlaim muid is muid óg. Dochar ar bith ins na rannta a mhúin siad dúinn, raight? Fan go bhfeicfimid. Bhí focal san rann seo thíos atá ag cur as dom le déanaí. Sin Paddywhack. Mé ag éisteacht le daoine ag caint faoi Paddywhackery le déanaí is sin a chuir ag smaoinigh mé ar an rann seo:

This Old Man
This old man, he played one,
He played knick-knack on my thumb,
With a knick-knack, Paddywhack,
Give a dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played two,
He played knick-knack on my shoe,
With a knick-knack paddywhack,
Give a dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played three,
He played knick-knack on my knee,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played four,
He played knick-knack on my door,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played five,
He played knick-knack on my hive,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played six,
He played knick-knack on my sticks,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played seven,
He played knick-knack up in heaven,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played eight,
He played knick-knack on my gate,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played nine,
He played knick-knack on my spine,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

This old man, he played ten,
He played knick-knack once again,
With a knick-knack paddywhack,
Give the dog a bone,
This old man came rolling home.

Foilsithe ar dtús i 1906. Seans maith, áfach go raibh sé thart i bhfad roimh sin, fiú ag am an ghorta. Tá cumhacht ag focail. Tuigimid anois gur bhain Ring a Ring a Rosie leis an bplá. Céard a chiallaíonn na focail paddywhack agus knick-knack sa rann seo?

Úsáidtear an focal Paddy le tagairt mhaslach a dhéanamh d’Éireannaigh (fós). Ciallaíonn Whack buille láidir. Ciallaíonn knick-knack rud gan mórán luach leis. Freisin tá an bhrí cleas suarach nó dallamullóg leis san 16ú aois ach ní mhaireann an bhrí sin anois. Tá an focal Knackers againn sa Bhéarla fós agus téarma maslach atá ann. Fós, tá neart daoine ann a cheapann go bhfuil na tincéirí, na knackers ann le rudaí a robáil uainn. Mhair an ciníochas seo i bhfad agus seo an ciníochas is láidre in Éirinn anois.

Nuair a robáil na Sasanaigh ár dtír is bhí orainn cíos gan raibh againn a n-íoc do na daoine a ghoid an talamh uainn, bhí ar go leor daoine an bóthar a bhualadh is aon rud a bhí acu a dhíol, fiú rudaí gan mórán luach nó cleasanna a dhéanamh mar shiamsa le airgead a fháil is iad gan áit ná bia. Is a dtithe ar rothaí ag cuid acu bheadh siad ag rolling home nó b’fhéidir gur tagairt do mheisceoirí atá ann: bealach eile luach a bhaint dínn mar dhaoine, muid a mhaslú.

Nuair a chuaigh na tincéirí ó dhoras go doras, is minic a dúradh leo an bóthar a bhualadh. Ach leis an dehumanization ar fad a dhéantar le ‘coilíniú’ is minic a thug daoine whack do dhuine ag an doras nó ar an tsráid. Ciníochas. Cuid acu a chaitheadh cnámh go madra ach nach dtabharfadh greim le nithe dóibh.

Brí eile b’fhéidir leis an knick-knack sin. An raibh sé ag seinm Knick-knack? An na spúnóga atá i gceist anseo? Siamsa le ceol is na spúnóga mar uirlis: ar an nglúin srl

B’fhéidir é. Ciall leis.

Anois. Ar aghaidh linn go rann eile.

Goosey Goosey Gander

Goosey goosey gander,
Where shall I wander?
Upstairs and downstairs
And in my lady’s chamber.
And there I met an old man
Who wouldn’t say his prayers,
So I took him by his left leg
And threw him down the stairs
Foilsithe ar dtús i 1784. Seans go raibh sé thart ón am a scar Henry VIII an Eaglais ón Róimh. Ciallaíonn an left leg sa rann Caitliceach. Chuardaigh daoine na tithe le greim a fháil ar Chaitlicigh. Bhí poll rúnda i dteach go minic le sagart a choinneáil i bhfolach ann dá mbeadh gá leis. Nach uafásach ar fad seanfhear a chaitheamh down the stairs mar sin mar Caitliceach a bhí ann.

Caitlicigh! Tincéirí! Paddywhackery!

In am dúinn a thuiscint an bhrí leo. Seo 2018. Bíodh rannta as Gaeilge sna scoileanna a mhúineann meas orainn féin dúinn, is cuma cé mhéad airgid nó cén reiligún atá againn.

 

740. Rosc: ‘Sí Do Thír Í

Tá rosc ag Coláiste Lurgan anseo. Treoir dúinn conas dul ar aghaidh. Éist leis na liricí. Na rudaí atá siad ag rá linn le fada. Seo an treo, Seo an chaoi. Seo dóchas. Seo meas. Seo bród. Seo an chuid is fearr dínn. Is féidir. Roghnaigh saoirse. Seo an chaoi dúinn dul ar aghaidh i 2018.

Anthem na haoise acu: moladh go deo leo.

Tideal: Is í do thír í. It’s Your Country

Foilsithe ar dtús Feabhra 19, 2017 ag TG Lurgan

Cór Chúrsa D ag canadh faoi stiúir Dáithí Ó Ruaidh & Cathal Ó Ruaidh

Liricí:

ú a X3 ú

1.

Ceanntrom [is] gan tú liom.

Oppression and you’re not with me.

Ag brath ort féin le é a thabhairt slán.

It falls on you yourself to steer it safe.

2.

Ní theastaíonn solas uait ach i lár an cheo.

You only need the light when you’re in the fog.

Ní theastaíonn uait an tine nuair atá sí ag dó.

You don’t need the fire when it’s burning.

3.

Beir greim ar mo lámh agus tar i bhfad liom.

Take my hand and come on this long road with me.

 4.

‘Sé an saol [é]. Anois tuigim é.

It’s life. I understand it now.

Ag iarraidh greim a bhaint den rud a bhí ar strae.

Trying to release the grip that was on that which went astray.

 5.

‘Sé inár gcroithe is leanfaidh sé ar aghaidh.

 It’s in our hearts and it will go on.

6.

‘Sé an saol [é]. Anois tuigim é.

That’s life. Now I understand it.

Tá an ceo scaipithe is mo mheon úr is réidh.

The fog has lifted and my mind refreshed and ready.

7.

‘Sé inár gcroithe is leanfaidh sé ar aghaidh.

 It’s in our hearts and it will go on.

á

8.

Glac an saol go réidh.

Take life easy.

Anois an t-am le bogadh ar aghaidh.

Now is the time to move onward.

9.

Tóg mo lámh is léim. X 3

Take my hand and jump. X3

10. (&11 sa chúlra)

Tá muid le chéile, tagtha le chéile anocht.

We are together, we’ve come together tonight.

Tá muid le chéile, tagtha le chéile le fáth.

We are together, we’ve come together for a reason.

Tá muid le chéile, tagtha le chéile go brách.

We are together, we’ve come together forever.

á

Tá muid le chéile, tagtha le chéile anocht.

We are together, we’ve come together tonight.

Tá muid le chéile, tagtha le chéile le fáth.

We are together, we’ve come together for a reason.

Tá muid le chéile, tagtha le chéile go brách.

We are together, we’ve come together forever.

á

Tá muid le chéile, tagtha le chéile anocht.

We are together, we’ve come together tonight.

Tá muid le chéile, tagtha le chéile le fáth.

We are together, we’ve come together for a reason.

Tá muid le chéile, tagtha le chéile go brách.

We are together, we’ve come together forever

á

Go brách.

Forever

11.______________________________________

Tír le teanga, tír le hanam.

A country with a language, a country with a soul.

‘Sí do thír í: déan do rogha.

It’s your country: make your choice.

738. Cailleach: Caillte le Fuath

Gearrchaille: sin a ghlaoigh mo Dhaid orm. Cailín ar eolas ag chuile dhuine. Focail deasa. Ach Cailleach? Míthuiscint faoin bhfocal sin mar … bhuel …rinne ‘Oideachas’ na tíre an-dochar ansin. Dúchas caillte againn.

Is breá liom Dúchas.ie Is aoibheann liom atá le foghlaim ann ó am go ham ann faoin ár nósanna féin. Ríshoiléir, faraor, go bhfuil lámh láidir na hEaglaise ins na rudaí a d’fhoghlaim is a scríobh an chuid is mó de na gasúir ina chóipleabhair fadó. An nós sin ag leanúint ar aghaidh i scoileanna fós.

Nach raibh mé féin ciontach ann chomh maith is mé i mo mhúinteoir bunscoile! Dúradh linn go raibh orainn sin a dhéanamh, is cuma céard a chreid muid féin. An córas sin fós ann. Iompúchán láidir a scriosann ár scéalta féin. Dúchas glanta amach is bolscaireacht na hImpireachta ann in áit ár noidhreacht féin. Neart le ceartú.

Féach a chonaic mé ar maidin ar Dúchas.ie

Féach an difríocht idir a scríobh Cathal agus a scríobh Niki. Bheadh an freagra céanna is atá ag Cathal ag beagnach gach fear in Éirinn. Tá drochmheas san bhfocal sin Hag buíochas le fuath ban is aineolas ó go leor áiteachaí, fiú ó Disney. Ní shin a bhí i gceist ag Cathal, déarfainn. Ach caithfear a thuiscint, nuair a chloiseann daoine an focal sin smaoiníonn siad ar an ugly evil witch. Níl sin tuillte ag an mbean sa phictiúr.

Is muid ag déanamh caint ar #MeToo, caithfimid a thuiscint cé as a thagann an fuath is an chumhacht sin a loiteann mná. Is féidir domhan níos fearr a chruthú le oideachas. Cloiste againn go minic. Is féidir, cinnte. ACH, is féidir fuath agus drochmheas a chruthú le ‘oideachas’ freisin. Sin an fhadhb. Sin atá ag tarlú leis na gcianta.

Impireacht amháin nó impireacht eile, cumhacht amháin nó cumhacht eile. Sin atá againn. Deireann siad le mná go bhfuilimid lag agus go bhfuil na fir i gceannas. Le stair a fhágann muid amach ón scéal. Le creideamh nach dtugann meas dúinn ach a ghléasann an feall sin le Sibh níos tabhachtaí: sin an fáth a chaithfidh muidne, na fir, ‘aire’ a thabhairt daoibh. Deireann siad an rud céanna le mná san Araib Shádach.

Thaitin freagra Niki ar Dúchas.ie go mór liom. Tuiscint iomlán difriúil ag fear agus ag bean ar an bhfocal sin Cailleach in áit amháin ar maidin. Chuir sé gliondar orm sampla mar sin a fháil. Bronntanas na Nollag dom.

Seo a scríobh sí

Nach álainn sin.

Nuair a chloiseann daoine an focal Hag smaoiníonn siad ar an ugly evil witch. Nuair a úsáideann daoine an téarma witch hunt sa pholaitíocht, fir de ghnáth, tá siad ag déanamh dearmad air nó is cuma leo faoi na mílte cailleachaí a chuireadh chun báis sa stair mar bhí siad cliste agus níor thaitin sin le fir. Níl sin tuillte ag an mbean sa phictiúr. Tá cumhacht ag focail. Demonization a tharla ar scoil de na focail againn agus an bhrí leo. Bhain siad brí dár ndúchas. Níos measa fós, mhúin siad fuath dúinn ar ár gcultúr féin. Thóg siad rud maith is rinne siad drochrud de. Mar? Sin fuath ban ag obair.

Salem, Woody? Dáiríre?! Chuaigh tú ansin?! Náire ar bith ar na diabhail a ghoideann ár stair uainn.

Nuair a d’úsáid siad an focal illegitimate ar scoil agus sa séipéal, mhúin siad drochmheas ar leanaí nach raibh tuismitheoirí acu a bhí pósta in Eaglais. Mhúin siad drochmheas ar leanaí nach raibh baistithe chomh maith. Saint, airgead, cumhacht is cúis leis sin. Ach an dochar!!! Fuath, eagla, náire an arm acu. Is mhúin siad an ‘oideachas’ sin go láidir le greim acu ar an dtír ar fad (atá fós acu).

Mar gheall ar an bhfuath, an drochmheas, an dehumanization sin, tá na Tuam Babies agus na Magdalenes agus drochdlíthe againn. Tá fir is mná sa tír nach dtuigeann céard is cailleach ann. Hag, ar siad. Seans mhaith nach dtuigeann siad cé as a tháinig an focal sin. Caithfear dul thar lear nó éalú ó ghreim na hEaglaise ar bhealach éigin le tuiscint an luach atá san bhfocal is inár gcultúr féin.

Inniu Lá Nollag. Nollaig Shona, a chairde. Céard atá ar eolas againn, sinne na Gaeil, faoi?

Ar chuala daoine in Éirinn faoi Alban Arthuan? Ainm eile ar Ghrianstad an Gheimhridh atá ann. Céard atá ar eolas ag daoine in Éirinn faoi Yule (roth na bliana)? Cearchall sa tine ar feadh 12 uair a chloig in ómós don Mháthairdhia. Baineann an nós le torthúlacht. Cuireadh luaith sa gháirdín an lá dár gcionn. Bhfuil sé ar an gcuraclam? Ar cheart féilire a bhunú ar mian na bPápaí nó ar an Nádúr, ar na séasúir?

Chrochadh daoine réalta, maisiúcháin dhearg srl ar chrann fadó mar shiombal d’áilleacht agus cumhacht na spéirthe os ár gcionn. Chrochadh siad rudaí air freisin i gcuimhne ar dhaoine a d’imigh rompu. Le meas. Nach álainn sin. Do chailleachaí agus gach duine ar shlí na fírinne. Tugadh bronntanaisí do na déithe. Nós lán le meas don Nádúr. Na réinfhianna? Baint acu le Pan. Elves? Na sióga. Ná déanfaimis dearmad ar an stair, ar ár ndúchas i gcodarsnacht le bolscaireacht na himpearachta.

Mar sin, is fir ag iarraidh #MeToo agus conas ar tharla sin ar fad a thuiscint, tosaigh le fuath ban a thuiscint agus cé as a thagann sé. Dúradh liom le déanaí nach mbeadh grúpa (fir amháin) compórdach bualadh liom. Tuigim nach raibh dochar i gceist ag an bhfear a dúirt sin liom. Is breá liom é is tá sé ag iarraidh an grúpa a shásamh le focail a míneoidh mar atá rudaí dom. Meas aige féin orm ach… bhuel, tuigim… raight? Tuigim. Tuigim rómhaith. Ná féach in aon áit eile, ar mhaith liom a rá leis. Foinse na faidhbe agat ansin. Ná glac leis sin. Tuig an feall agus an dochar ann. Tabharfaidh mé seans dó. É fós ag foghlaim. Deacair do dhaoine feall chomh mór seo a thuiscint go tobann.

Focail & Brí

Tugtha faoi deara agam ag deireadh na bliana gur bhain focail nua stádus oifigiúil amach i mbliana. Ionadh orm faoi mar bhí uair ann a bhí mé lánpháirteach i ndíospóireachtaí faoi chúrsaí mar sin ar Twitter. Sin sula bhfuair daoine amach gur bean a bhí ionam agus nár thaitin liom Ethos na hEaglaise i bhfocail ar nós Ginmhilleadh sa bhfoclóir. Tháinig ionsaí nimhneach ó fhear amháin i SAM, rath feirge ó fhear eile in Éirinn (an t-aon duine a bhí orm a bhlocáil riamh ar Twitter), agus bhí mé blocáilte ag fear amháin le grá mór aige don Eaglais ar Twitter. An ceann deireanach ansin an ceann a rinne an jab a bhí uathu: mé a choinneáil amach ón gcomhrá. Cliste.

Mar sin, ceist agam ar focloir.ie: cad é an % de mhná a chabhraíonn le focail nua a cheapadh a ghlactar leo go hoifigiúil? Chuala mé léacht ó fhear as Maigh Nuad i UCLA faoin stair a bhaineann leis na foclóirí againne. Fir i gceannas ar iad a chur le chéile. Le fada. Bhí Máire Mhac an tSaoi ag tabhairt amach faoi. Dhéanfainn jab níos fearr air, ar sí. An ceart aici. Neart le ceartú. Cothrom na féinne, leads. Tá #MuidneFreisin anseo. Guth uainn.

Ba bhreá liom bheith saor agus Gaelach. Ní féidir liom bheith Gaelach i ndáiríre gan saoirse. Tá aineolas san mbealach ar sin. Foinse na faidhbe. ‘Oideachas’ v dúchas.

Ná caill an bhrí le Cailleach. Ná bíodh eagla ar dhaoine roimpi. Ná múin sin d’éinne. Ná glac leis.

Meas, a chairde. Sin an méid atá uainn.

Nollaig Shona, a chairde. Bímis Saor agus Gaelach. Seas an fód do mheas agus grá.