Warning: Ye probably got it from the title but there will be code-switching ahead.
Speed, bonny boat, like a bird on the wing … Over the sea to Skye.
An Ghaeilge ar Skye: An t-Oileán Sciathánach.
Ceist: Cén fáth ar chuir siad an Ghaeilge sin ar Skye? Sin an cheist a spreag seo inniu.
Freagra agam: Ní raibh an Béarla ann ar dtús. Caithfear sin a thuiscint. Níl sa Bhéarla Skye, nach Béarla é, ach praistriúchán: drochiarracht focail a scríobh is a rá gan meas ar an mbrí atá leo.
Ar ais ag an amhrán. Cailiúil do dhream nua anois le leagan Outlander de
Cuireann sé as do dhaoine scaití mar níl na liricí mar an gcéanna ach bunaíodh an leagan seo ar dhán le Robert Louis Stevenson i 1892 poem Sing Me a Song of a Lad That Is Gone
Sing me a song of a lad that is gone,
Say, could that lad be I?
Merry of soul he sailed on a day
Over the sea to Skye.
Mull was astern, Rum on the port,
Eigg on the starboard bow;
Glory of youth glowed in his soul;
Where is that glory now?
A lass that is gone ag Outlander in áit éan ag eitilt ag Outlander ach ar bhealach, d’eitil Claire ó am amháin go ham eile.
A bird on the wing. Cá bhfuil an sciathán? Éan ag eitilt i gceist? Éalú? Sciathán?
Raight, Wiki le do Bhéarla nach ndéanann trácht ar áiteachaí nach bhfuil suim ag Sasana iontu go minic, inis dom faoin ainm Skye ldt.
Skye:
(Nóta – Mise ciontach as na habairtí i gcorcra. Ní raibh neart agam air!)
Blurred Lines, chuile háit anseo, chomh maslach leis an amhrán leis an tideal céanna.
Níl éinne ciontach anseo. Just, tharla rudaí. Clearances that replaced entire communities with sheep farms (cé a rinne sin arís?). Nó má tá duine ar bith ciontach, nach iad na hAlbannaigh féin atá ciontach. Jacobite risings led to the breaking up of the clan system and subsequent Clearances. Dáiríre? Agus ná habair Albanach, ar son Dé. In aon áit!
A, Béarla! Tú chomh dílis sin dod’ Impireacht! Le fada.
Agus cad a deireann an teanga, an Ghàidhlig, Scottish faoi seo ar fad? Ye know, ina bhfoclóir féin:
Soiléir go leor domsa.
Tha mi sgìth de na Blurred Lines ar fad sa Bhéarla. Nuair nach bhfuil siad ag tarraingt líne ar mhapa, tá siad ag glanadh amach brí agus daoine le clearances sa teanga, sa stair, sa tuiscint den domhan orainn anois.
In am rudaí a rá go soiléir, go dtuigfidh an domhan ar fad cad a tharla is cad atá ag tarlú.
Nílim ag dul ag caint faoi bhia. Brón orm. Blas sa teanga i gceist agam anseo. Ach tosnóimid le uisce beatha. Blasta. Cinnte. Sláinte!
Cúis le mo shaol, mo chuisle. Rithim ann. Ar rithim agus blas sa chaint atáim ag díriú inniu. Bíonn ceol sa chluas blasta freisin, agus rithim leis, mar atá i Whisky in the Jar.
Samhlaigh. Tú sa phub le cairde ag éisteacht le With a ring a mu ding u ma da agus déanann tú bualadh bos: 1, 2, 3, 4 mar caithfidh tú. Níl neart agat air. Nádúrtha. Wack for ma daideó: bualadh bos 1, 2 agus arís. Tuigeann tú an rithim. Ní thuigeann tú an wack b’fhéidir ach ní féidir ach an bos sin a bhualadh.
Tá ceol agus blas inár dteanga. Inár gceol. Ar nós bualadh bos le focail. Cén fhocail? Bhuel, má bhíonn tú ag éisteacht le Máirtín Tom Sheáinín go rialta tá By Deaid ard ar an liosta.
Tugann na Seapáinigh 相槌 Aizuchi ar seo sa teanga acusan. Sin focail a thugann le fios do dhaoine atá ag caint go bhfuil tú ag éisteacht leo, go bhfuil tú fós ann. Tugann sé cead dóibh leanúint ar aghaidh leis an scéal agus beidh am duitse ina dhiaidh, ar nós ag an gcurfá, do chuid a rá. Ach freisin, caithfear rudaí a rá ó am go ham roimhe sin. Ar nós, Meas tú? Hmm, agus Mar sin é?
Sa chaint i Seapáinis cloiseann tú abairt fhada ann agus bíonn sos beag ann ó am go ham sa lár is sin an nod duit, a éisteoir, focal nó dhó a chaitheamh isteach le rá leo gur thuig tú iad agus go bhfuil tú fós ag éisteacht. Ar nós bualadh bos i Whisky in the Jar, ó. Focail cuí sa spás ceart.
Rithim sa chaint atá ann. Ceol leis agus ceangail. Ar nós greim ar lámh is duine ag canadh ar an sean nós. Deireann sé: Táim anseo. Cloisim thú. Deireann sé: Ná bí uaigneach, i d’aonar, ná téigh ar strae i do smaointe. Deireann sé: Muid ceangailte sa chomhrá.
Níl sé mar an gcéanna sa Bhéarla. Tá aha agus I see acu ar ndóigh ach níos láidre againne.
In Éirinn, ar scoil, mhúin siad dúinn gan filíocht a rá inár mblas féin. Níorbh fhiú tada sin, dar leo. Bhí orainn dán a rá le blas ardnósach Sasanach. Anseo i SAM, múintear gan cur isteach ar dhaoine is iad ag caint. Seift an-chliste a deireann le hiriseoirí gan cur isteach ar pholaiteoirí is iad ag caint. Sin drochbhéasach, deireann siad anseo. Áisiúil do na polaiteoirí. Bac.
Scéal ag an mbean a scríobh faoin Aizuchi san alt thuas: Nuair a bhí sí óg anseo i SAM bhí bata totem acu (Yeah, tuigim!). Nuair a bhí sé sa lámh ag páiste a bhí ag caint, ní raibh cead cur isteach ar an bpáiste sin. Tost de dhíth, dúradh leo. Ó, mo chreach! Nuair a chuir páiste eile isteach le moladh nó ceist, thug an múinteoir amach faoi agus thug an múinteoir le fios don rang ar fad nach raibh sin ceadaithe.
Muidne difriúil. Aizuchi againn féin sa Ghaeilge, ar bhealach. Ár stíl féin. Máirtín Tom Sheáinín an máistir anseo, ar ndóigh. Samplaí dár nós aizuchi a chleachtadh sa Ghaeilge:
